Ο όρος αυτοαποτελεσματικότητα χρησιμοποιήθηκε από τον κοινωνικό ψυχολόγο Albert Bandura το 1977 προκειμένου να περιγράψει την ικανότητα ενός ατόμου να ασκήσει έλεγχο στο κίνητρο του, τη συμπεριφορά του καθώς και το κοινωνικό του περιβάλλον. Εν ολίγοις, στην πεποίθηση του ατόμου να εκτελέσει συγκεκριμένες συμπεριφορές προκειμένου να επιτύχει συγκεκριμένα αποτελέσματα (American Psychological Association, https://www.apa.org/pi/aids/resources/education/self-efficacy).
Είμαι αρκετά σίγουρη ότι πολλοί από εσάς που διάβασατε την πρώτη παράγραφο αναρωτιέστε τι σχέση έχει η αυτοαποτελεσματικότητα με το Harry Potter και γιατί είναι χρήσιμη η αυτοαποτελεσματικότητα γενικότερα στην καθημερινότητα μας. Γι’ αυτό θα επιχειρηματολογήσω αναλυτικά, παρακάτω, ώστε να μην υπάρχει καμία απολύτως απορία.
Όπως, αρχικά, αναφέρθηκε η αυτοαποτελεσματικότητα είναι η πεποίθηση ενός ατόμου για την ικανότητα του να τα καταφέρει σε ό,τι έχει θέσει ως στόχο. Όσο μεγαλύτερη αίσθηση αυτοαποτελεσματικότητας έχει προς ένα στόχο τόσο περισσότερο βασίζεται στην ικανότητα του να τον πετύχει. Από την άλλη πλευρά, εάν το άτομο δεν πιστεύει στην ικανότητα του να πετύχει ένα στόχο τότε θα μειωθεί η προσπάθεια που καταβάλλει αυξάνοντας τις πιθανότητες να εγκαταλείψει νωρίτερα (Cabalsa, O. M., χ.χ).
Αν έχετε διαβάσει ή έχετε δει ταινίες του Harry Potter, σίγουρα θα έχετε εντοπίσει στο έκτο βιβλίο (Ο Harry Potter και ο Ημίαιμος Πρίγκιπας) τη σκηνή όπου ο καλύτερος φίλος του Harry Potter, o Ron αισθάνεται αρκετά αγχωμένος και με χαμηλή αυτοπεποίθηση όσον αφορά το παιχνίδι του quidditch που θα ακολουθήσει. Στη σκηνή αυτή ο Harry προσπαθεί να εμψυχώσει τον φίλο του, δίχως κάποια βελτίωση. Γι’ αυτό αποφασίζει να αναλάβει δραστικά μέτρα ρίχνοντας στο ποτήρι του φίλου του το φίλτρο Felix Felicis εν αγνοία του. To Felix Felicis πρόκειται για το φίλτρο της τύχης το οποίο φέρνει τύχη και αυτοπεποίθηση σε όποιον το πιει. Η συνέχεια της ιστορίας δείχνει πως ο Ron τα καταφέρνει στον αγώνα και αποθεώνεται από όλους τους μαθητές του Hogwarts. Επίσης, αποκαλύπτεται από τον Harry στην Ερμιόνη ότι δεν έριξε ποτέ το φίλτρο στο ποτήρι του Ron αλλά τον «κορόϊδεψε» προκειμένου να μπορέσει να πιστέψει στον εαυτό του. Ο Ron δεν έμαθε την αλήθεια αλλά έμεινε να πιστεύει πως ήπιε το φίλτρο της τύχης. Εν τέλει, όμως, την τύχη τη δημιούργησε μόνος του πιστεύοντας και νιώθοντας τυχερός. Εκτός αυτού ο Ron είχε τις ικανότητες ενός καλού παίκτη του quidditch απλά του έλειπε λίγη πίστη στον εαυτό του.
Άρα, πόσοι από εμάς πιστεύουμε στον εαυτό μας ότι μπορούμε να καταφέρουμε να εκπληρώσουμε τους στόχους μας; Την τύχη τη δημιουργούμε μόνοι μας ή προέρχεται από κάτι που βρίσκεται έξω από εμάς;
Με βάση τη θεωρία της αυτοαποτελεσματικότητας του Bandura και με παράδειγμα την ιστορία του Ron και του Felix Felicis, την τύχη τη δημιουργούμε πιστεύοντας στις ικανότητες και τις δεξιότητες μας ως προς ένα στόχο. Αυτό είναι που μας δημιουργεί κίνητρο να μην τα παρατάμε παρά τις αντιξοότητες που θα συναντήσουμε και μας οδηγεί ολοένα και περισσότερο κοντά στην εκπλήρωση των στόχων μας. Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί πως οι θετικές πεποιθήσεις δεν είναι οι κύριοι παράγοντες για την επίτευξη των στόχων μας. Η επίτευξη των στόχων εξαρτάται από τις ικανότητες και τις δεξιότητες που έχουμε σε ένα συγκεκριμένο πεδίο καθώς και από τις ευκαιρίες που λαμβάνουμε από το εκάστοτε κοινωνικό περιβάλλον στο οποίο βρισκόμαστε (Gallagher, W. M. 2012).
Βιβλιογραφία:
- American Psychological Association, χ.χ, Teaching Tip Sheet: Self-Efficacy, https://www.apa.org/pi/aids/resources/education/self-efficacy
- Cabalsa, O. M., χ.χ, Self- Efficacy Theory, Ημερομηνία ανάκτησης 20 Ιουνίου 2022 από: https://www.academia.edu/35003145/Self_Efficacy_Theory?auto=download
- Gallagher, W. M. 2012, Self- Efficacy, Encyclopedia of Human Behavior (Second Edition), Ημερομηνία ανάκτησης 20 Ιουνίου 2022 από: https://www.sciencedirect.com/topics/psychology/self-efficacy-theory