Σκοτεινό το τραγούδι που θα πω, τα συντρίμμια του τόπου μου κοιτώ, χαμένα αδέρφια ίσκιοι λαβωμένοι, χαμένη Ελλάδα, παντού σε αναζητώ. Νίκος Γκάτσος, από Τα Κατά Μάρκον.
Τα «Κατά Μάρκον» τραγούδια του Νίκου Γκάτσου διαπερνούν τα αδιαφανή κρύσταλλα της σύγχρονης αναλγησίας μας. Τα «Κατά Μάρκον» τραγούδια αποκαλύπτουν την πραγματικότητα της σύγχρονης πολιτικής μας ζωής με «τα ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα» και σαν νυστέρια φτάνουν ως το κόκκαλο της ευθύνης όλων μας για το κακό που μας τριγυρνά και απειλεί να μας καταστρέψει. Σ’ αυτά τα νέα «ΑΜΟΡΓΙΑΝΑ» τραγούδια του, ο Νίκος Γκάτσος, με δέος, οργή και πόνο, βάζει τίτλους σκληρούς και λέει λόγια πικρά για να ξυπνήσει από τη νάρκη τους συνέλληνες, λίγο πριν από μια ανεπανόρθωτη καταστροφή.
Και τα τραγούδια του αυτά δεν έχουν καμιά κομματική σκοπιμότητα ή δεν είναι τραγούδια καμιάς συνηθισμένης πολιτικο-κομματικής τραγουδοποιίας και θεολογίας. Είναι τραγούδια μιας βαθιάς συναίσθησης ευθύνης ενός ποιητή της ελληνικής ψυχής και της ανθρώπινης αγωνίας που θέλησε, τώρα, στην τέλεια ωριμότητά του, να περάσει (με το τραγούδι), στο στόμα, στην ψυχή και στο μυαλό του λαού μας, το λόγο και τον ήχο της οργής απέναντι σε «εκείνα και εκείνους» που καταστρέφουν τη Ελλάδα. Απέναντι σε εκείνους που προσπαθούν να εξαφανίσουν την ελληνική συναίσθηση και συνείδηση και, τέλος, απέναντι σε εκείνους που συντελούν στη σημερινή γενοκτονία των Ελλήνων από Έλληνες, με τη βοήθεια όλων των ανθελλήνων της Ευρώπης και του κόσμου.
Τα «Κατά Μάρκον» τραγούδια του Νίκου Γκάτσου «μιλούν» από μόνα τους. Εγώ, με τα λίγα λόγια μου, θέλησα να επισημάνω την ιδιαίτερη σημασία τους σ’ αυτή την κρίσιμη καμπή, ενώ ο Γιώργος Νταλάρας, με την ξεχωριστή φωνή του, αναδεικνύει το μέγεθος της αξίας αυτών των τραγουδιών, για τον καθένα μας.
Ευχαριστώ όλους που συμβάλανε στη δημιουργία αυτού του δίσκου. Και ιδιαίτερα τη Δέσπω Διαμαντίδου που «έκλαψε» για τα «θύματα στ’ αραχνιασμένα μνήματα».
Τέλος, στο φίλο Γιάννη Αλαφούζο αφιερώνω αυτή μου τη δουλειά, για όσα πιστεύει και πικραίνεται.
Το παλικάρι στα Σφακιά με το Νίκο Ξυλούρη που ηχογραφήθηκε το 1974 είχε ένα διαφορετικό στίχο. Αντί του “πιες αθάνατο νερό να νικήσεις τον καιρό” έλεγε, αρχικά, “αν πιστέψεις στη ζωή, θα λυγίσουν και οι θεοί”.
Εφτά χρόνια μετά το «Ένα μεσημέρι» και τα τραγούδια τής ταινίας «Διπλοπενιές» και εννιά περίπου χρόνια πριν απ’ το «Ρεμπέτικο», την εξαιρετική ταινία τού Κώστα Φέρρη, ο Σταύρος Ξαρχάκος και ο ποιητής Νίκος Γκάτσος υπογράφουν μαζί τον δίσκο «Νυν και αεί». Οι δυο τους, μάς είχαν δώσει το 1969 ένα ακόμα δείγμα σπουδαίας συνεργασίας, τον «Θρήνο για τον Ιγνάθιο Σάντσεθ Μεχίας» του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα στην έξοχη απόδοση τού Γκάτσου που έντυσε με έξοχη μουσική ο Ξαρχάκος. Όταν κυκλοφορεί το 1974 το «Νυν και αεί» βρισκόμαστε πια στην Μεταπολίτευση και το πολιτικό τραγούδι, ελεύθερο, σαρώνει τα πάντα σαν ποτάμι. Σ’ αυτή την κατηγορία λοιπόν ανήκουν και τα καινούρια τραγούδια του Ξαρχάκου και τού Γκάτσου, που έχουν ιδανικούς ερμηνευτές την Βίκυ Μοσχολιού και τον Νίκο Δημητράτο. Το τραγούδι που έδωσε σε όλη την συλλογή τον τίτλο, εμείς με σκηνοθέτη τον Γιώργο Μίχο και οπερατέρ τον Λάκη Καλύβα, το κινηματογραφήσαμε στην Καισαριανή το 1976 για την Μουσική βραδιά που εκείνο το φθινόπωρο είχα αφιερώσει στην Βίκυ Μοσχολιού. Δεν ήταν η πρώτη φορά που συνεργαζόμουν με την Βίκυ, ήταν όμως η πρώτη που τής αφιέρωνα ολόκληρη εκπομπή στην τηλεόραση. Ακολούθησε και δεύτερη εκπομπή το 2001 για την σειρά «Οι φίλοι μου», σε σκηνοθεσία Δάφνης Τζαφέρη.
Γιώργος Παπαστεφάνου
Από τον ίδιο δίσκο και η ερμηνεία του Νίκου Δημητράτου.
Το 1976 ηχογραφείται ο δίσκος με τίτλο, «Η Συμφωνία της Γιάλτας και της πικρής αγάπης τα τραγούδια». Το τραγούδι που ακολουθεί όπως και τα περισσότερα της συλλογής, γράφτηκαν για το έργο του Λόρκα, Περλιμπλίν και Μπελίσα. Με πρωταγωνιστές, την Αντιγόνη Βαλάκου και το Γιώργο Μούτσιο.
Επιστρέφουμε στον κύκλο τραγουδιών «Τα Κατά Μάρκον». Οι στίχοι των τραγουδιών ήταν περισσότεροι από εκείνους που τελικά μελοποιήθηκαν. Πρώτη σκέψη ήταν να ανέβει ειδική παράσταση για να περιλάβει το κλίμα των συνθέσεων.
Η ετυμολογία της λέξης ρεμπέτης, παραμένει αντικείμενο αμφισβήτησης και αβεβαιότητας. Ο σημαντικός μελετητής του ρεμπέτικου, Ηλίας Πετρόπουλος προτείνει ότι η παλαιότερη εξήγησή της ήταν ο περιπλανώμενος, τυφλός και παραπλανημένος. Μίξη ελληνολατινικής ώσμωσης.
Αν και στις μέρες μας αντιμετωπίζεται ως ενιαία είδος, το ρεμπέτικο μουσικά μιλώντας είναι σύνθεση στοιχείων μουσικής από την ηπειρωτική και τη νησιώτικη Ελλάδα. Άλλοι θεωρούν ότι είναι συνέχεια του εκκλησιαστικού άσματος το οποίο συχνά παρουσιάζεται ως βυζαντινή μουσική και στις τοπικές παραδόσεις έχει στοιχεία από τον οθωμανικό έντεχνο πολιτισμό όπως επίσης και από τα διαβόητα Καφέ.
Η πλειονότητα των ρεμπέτικων συνοδεύτηκε από όργανα ικανά να παίξουν συγχορδίες σύμφωνα με το δυτικό τρόπο και σύστημα. Έτσι εναρμονίστηκαν με παράδοξο τρόπο καθώς απείχαν τόσο από την ευρωπαϊκή όσο και από την οθωμανική, μονοφωνική μουσική.