Στις 12/5/1992 ο Νίκος Γκάτσος πήγε να συναντήσει την ιδανική πολιτεία των άστρων και των αγγέλων. Γκάτσος, Χατζιδάκις, Μερκούρη. Από το 1950 και το Χάρτινο το Φεγγαράκι, ο Γκάτσος έγραφε για τη μοίρα των ζωών και τα δίχτυα του έρωτα που τυλίγονται ανεπανόρθωτα οι άνθρωποι. Για τις συναντήσεις και τους αποχωρισμούς τους. Τα θέματά του ήταν πάντα ανάλογα με την εποχή, τη χρονιά, το συνθέτη και τον τραγουδιστή. Η επωδός ήταν τα άστρα, ο βασιλικός, ο δυόσμος και ο αυγερινός, η μοίρα εκείνων που σκάβουν μέσα τους. Πρέπει να αγάπησε και να θαύμασε το ρεμπέτικο τραγούδι. Κάποτε, στα γραφεία της Κολούμπια, γνωρίστηκε με την Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου. Είπαν, “χαίρω πολύ” και τίποτε άλλο…
Στα 1943 εξέδωσε μια ποιητική συλλογή, την Αμοργό, και μετά σίγησε σε εκδοτικό έργο. Μπολιάστηκε όμως, με τους Έλληνες ποιητές και μαζί με το δημοτικό τραγούδι. Εχέγγυα και τροφοί για τη στιχουργική του δεξιοτεχνία. Η ζωή του ήταν ό,τι και όσα έδωσε. Συνεργάστηκε με νέους συνθέτες. Τόλμησε να το κάνει στα δύσκολα χρόνια του 1960-1965 και μέχρι το τέλος του, παρέμειναν όλοι, καλοί του φίλοι. Επίσης, ο Γκάτσος ήταν σπουδαίος διότι δεν έφτιαχνε καλά τραγούδια για συνθέτες με μεγαλύτερη αναγνωρισιμότητα και δεύτερα για τους υπόλοιπους. Αντιθέτως, έγραφε, με τη χάρη και τη συνέπειά του για όλους. Επειδή λεξιπλοκούσε τα λόγια πάνω σε, ήδη, δοσμένες μουσικές ήταν δύσκολο να βρει υπερρεαλιστικές εικόνες σε καθαρά λαϊκό τραγούδι. Ωστόσο, μπόρεσε και πέρασε πολλές τέτοιες στιγμές χωρίς την αντίστροφη πορεία της αναμονής του μουσικού κύματος. Θα μπορούσε να σταθεί ο Νίκος Γκάτσος στο σημερινό τοπίο με τον ακατέργαστο ήχο και τους στίχους των υπονόμων;
Ο απρόοπτος σχηματισμός μιας Μυθολογίας, 1965. Απόσπασμα.
Με το Γκάτσο αρχίσαμε να κατασκευάζουμε μύθους. Τον έναν μετά τον άλλο. Με κοπέλες που έχαναν τα κλειδιά από τη Θήβα, με Ιρλανδούς και Ιουδαίους που έψαχναν στην έρημο για γάμους και χαρά, με ευαίσθητους ληστές στην τελευταία τους στιγμή, με ένα παιδί που σφάζει φίλους και αδερφούς γιατί ποτέ κανείς δεν του έδωσε τη σημασία την πρέπουσα. Με ένα παιδί που έμοιαζε του Χριστού και άλλα πολλά.
Μάνος Χατζιδάκις.
Το μοιρολόι της γυναίκας του Λεονάρντο ανήκει στην τελευταία πράξη του Ματωμένου Γάμου. Ανέβηκε για πρώτη φορά το 1947-48 στο θέατρο Τέχνης με σκηνογραφία του Γιάννη Τσαρούχη και πρωταγωνιστές το Βασίλη Διαμαντόπουλο, την Έλλη Λαμπέτη, τη Βάσω Μεταξά. Τα τραγούδια της παράστασης, σε απόδοση Νίκου Γκάτσου, ηχογραφήθηκαν 17 χρόνια μετά με τη φωνή του Λάκη Παππά.
Η ιστορία της μικρής Ραλλούς ξεκινάει το 1970. Με δύο εκτελέσεις. Αρχικά, ο Μανώλης Μητσιάς και έπειτα η Νάνα Μούσχουρη. Στη συνέχεια, με επιμέλεια του ίδιου του Χατζιδάκι το αναλαμβάνει η απόκοσμη φωνή της Φλέρυς.
Από τον κύκλο τραγουδιών, Της Γης το Χρυσάφι, ένα τραγούδι λιγότερο, ευρύτερα, γνωστό. Με ενορχήστρωση του Γιάννη Σπανού. Ηχογραφήθηκε και κυκλοφόρησε λίγο πριν τη δικτατορία.
Το 1976, Γκάτσος και Χατζιδάκις παρουσιάζουν τον κύκλο Αθανασία. Με τη Δήμητρα Γαλάνη και το Μανώλη Μητσιά.
Οι δυο φίλοι έγραψαν περίπου 150 τραγούδια μαζί. Ο Χατζιδάκις ήθελε να γίνει ηθοποιός. Ο Γκάτσος ήταν εκείνος που τον συμβούλευσε να ακολουθήσει το δρόμο της μουσικής. Τα υπόλοιπα ανήκουν στην Αθανασία.
Πίσω από τον Εφιάλτη της Περσεφόνης, ο Αμνός του Θεού, στα Παράλογα. Μουσική και Τραγούδια της Φθοράς και του Ονείρου. Το 1976.
Το 1993, ένα χρόνο μετά το φευγιό του Γκάτσου, έκλεισε ο κύκλος μεταφοράς και εγγραφής στίχων στους Αντικατοπτρισμούς (Reflections, 1970). Μουσικές συνθέσεις του Χατζιδάκι από τη Νέα Υόρκη με τους New York Rock & Roll Ensemble, με παραγωγό τον Κουίνσι Τζόουνς.
Οι τελευταίοι στίχοι που έγραψε ο ποιητής ήταν πάνω σε μια μελωδία του Χατζιδάκι με τίτλο, Ταξίδι, γραμμένη για την ταινία Αμέρικα Αμέρικα του Ελία Καζάν. Δεν κυκλοφόρησε ποτέ στη δισκογραφία. Εδώ, με το Βασίλη Γισδάκη.