Το αλμανάκ της ποδοσφαιρικής πραγματικότητας βρίθει από ιστορίες αγώνων και ομάδες που με σωστό πλάνο, μπόλικη τύχη (απαραίτητο συστατικό επιτυχίας), και κατάλληλη προετοιμασία κατάφεραν να φτιάξουν και να επιδαψιλέψουν τίτλους τιμής και εντυπωσιακά κατορθώματα στις μνήμες. Η προημιτελική φάση του Παγκοσμίου Κυπέλλου της Ρωσίας αρχίζει την Παρασκευή και τα δεδομένα είναι πολλά και ενδιαφέροντα. Προτού εισέλθουμε στα μονοπάτια της ανάλυσης μία ενδιαφέρουσα γλωσσική παρατήρηση.
Υπάρχει διαφορά ανάμεσα στα κανονικά και στα έκτακτα πέναλτι, που δεν την έχουν όλοι συνειδητοποιήσει. Η διαφορά αυτή είναι ότι στα κανονικά πέναλτι η φάση συνεχίζεται ύστερα από απόκρουση του τερματοφύλακα, οπότε μπορεί να μπει γκολ σε δεύτερο χρόνο. Στα πέναλτι της έκτακτης διαδικασίας η φάση δεν συνεχίζεται· αν αποκρούσει ο τερματοφύλακας, το πέναλτι έχει χαθεί.
Μάλιστα, οι Γάλλοι, αν και δεν αναβαπτίζονται σε τρισχιλιετή νάματα, κάνουν στην ορολογία τους διάκριση και χρησιμοποιούν διαφορετικό όρο για τα δύο είδη πέναλτι: τα έκτακτα πέναλτι τα λένε tirs au but (κατά λέξη, σουτ προς το τέρμα), ενώ τα κανονικά τα λένε penalty ή πιο επίσημα coup de pied de réparation.
Aπό αυτό το θεσμικό μακρινάρι προέρχεται και ο επίσημος ελληνικός όρος, που είναι «επανορθωτικό λάκτισμα» και που σχεδόν κανείς δεν τον χρησιμοποιεί, και ίσως δεν περιέχεται ούτε στα σύγχρονα μεγάλα λεξικά μας.
Αν σκεφτούμε ότι το πέναλτι αποκαλείται, κάπως πομπωδώς, «η εσχάτη των ποινών» στην ποδοσφαιρική ορολογία, δεν πρέπει να μας εκπλήσσει που έχει την (απώτερη) καταγωγή στο ελλ. ποινή. Η ελληνική λέξη σήμαινε αρχικά την τιμή του αίματος, την εκδίκηση για έγκλημα που διαπράχθηκε. Περνάει στα λατινικά ως poena (πράγμα που μας κάνει να σκεφτούμε ότι ο δανεισμός έγινε από δωρικό τύπο, ποινά) όπου η σημασία της διευρύνεται: αφενός σημαίνει ‘πρόστιμο’ και ‘τιμωρία’ και αφετέρου ‘πόνος, λύπη, βάσανα’. Στην αυτοκρατορική εποχή έχουμε το παράγωγο poenalis, ‘ποινικός’, και το μεσαιωνικό λατινικό ουσιαστικό poenalitas ‘τιμωρία, πρόστιμο’. Από εκεί η λέξη περνάει μεταξύ άλλων στα αγγλικά, με δύο μορφές, ως penality και ως penalty, από τις οποίες η δεύτερη τελικά επικράτησε και από τα τέλη του 19ου αιώνα μπαίνει στη νεοεμφανιζόμενη ποδοσφαιρική ορολογία και υιοθετείται στα ελληνικά, αν και φυσικά στην επίσημη ορολογία ονομάζεται όπως είπαμε «επανορθωτικό λάκτισμα».
Η αγγλική λέξη έχει περάσει και σε πολλές ευρωπαϊκές γλώσσες, αν και συχνά υπάρχει και η ντόπια λογιότερη παραλλαγή. Οι Γερμανοί τα λένε Elfmeter, εντεκάμετρα κατά λέξη.
Γαλλία v Ουρουγουάη
Η ομάδα του Ντεσάν στον αγώνα με την Αργεντινή βρήκε το πλάνο για να πορευτεί στη συνέχεια. Εμφανώς, πάσχει στους πλάγιους αμυντικούς με τους Παβάρ και Ερναντές να μην έχουν την ποιότητα να σταθούν σε αυτό το επίπεδο παρά το γεγονός ότι αμφότεροι ήταν καταλύτες στην επικράτηση του Σαββάτου. Από εκεί κι έπειτα, η τριάδα των Καντέ, Πογκμπά και Ματουιντί είναι το ισχυρότερο όπλο της Γαλλίας. Εξάρι ο παίχτης της Τσέλσι, ο Ματουιντί μέσα αριστερά στο ρόλο που έχει και στη Γιουβέντους και ο Πογκμπά σύρτης με τη δυνατότητα που του δίνει ο διασκελισμός του να πατάει σε όλο το γήπεδο, ιδίως δε αν βρει τον απαιτούμενο χώρο. Ο Ζιρού πηγαίνει και πέφτει δίνοντας μάχες με τους αντίπαλους αμυντικούς και ο Γριεζμάν ξεκινώντας πιο πίσω σε μέτρα έχει τη δυνατότητα να διεισδύει στο κενό που δημιουργείται αλλά και να αποφασίζει για την τελική πάσα ή εκτέλεση. Βεβαίως, ο Εμπαπέ στηρίζει το σχέδιο. Αυτό συμβαίνει καθώς η Γαλλία προτιμάει να αφήνει τη μπάλα και να παίζει στην αντεπίθεση. Η ταχύτητα του συγκεκριμένου είναι ο ακρογωνιαίος λίθος.
Η Ουρουγουάη παίζει πραγματικά καλή άμυνα, χωρίς να χρειάζεται να “σβήσει” έναν αγώνα για να το πετύχουν. Αυτοί δεν σε αφήνουν καν να ακουμπήσεις την μπάλα στην περιοχή τους, μπορούν να δημιουργούν ευκαιρίες ακόμα κι απέναντι σε οργανωμένη άμυνα. Θα παίξουν, επίσης, άμυνα για την αντεπίθεση και θα βρουν ευκαιρίες στην κόντρα. Αυτοί έχουν ένα δεμένο δίδυμο επιθετικών, που συνδυάζουν δημιουργία και εκτέλεση με τον ίδιο τρόπο που συνδυάζουν ταλέντο με εργατικότητα και αφοσίωση. Οι Γοδίν και Χιμένεθ δένουν την άμυνα με τον Τορέιρα μπροστά τους, οι Κάσερες και Λαχάλτ σφραγίζουν τις πλευρές με το Μπετανκούρ να έχει τη δυνατότητα να οργανώνει για τους συμπαίχτες του. Για τους Καβάνι και Σουάρες τα λόγια περιττεύουν. Θυμίζουμε πως σε Παγκόσμιο Κύπελλο η Ουρουγουάη δεν έχει αποκλειστεί σε αγώνα που έπαιξε με το Σουάρες στη σύνθεσή της και κατ’αναλογία πληθυσμού και κατακτήσεων είναι η πιο επιτυχημένη χώρα παγκοσμίως.
Βραζιλία v Βέλγιο
Ο προπονητής Τίτε και το σύνολο της εθνικής Βραζιλίας έχουν ως σήμερα, δικαίως, χριστεί φαβορί για τη διοργάνωση. Βασικοί άξονες αυτής της προσπάθειας είναι οι Κουτίνιο, Νεϊμάρ, Γουίλιαν. Από τα φιλικά προετοιμασίας φάνηκε το πρόβλημα στη δημιουργία με την τριάδα Φερναντίνιο, Κασεμίρο και Παουλίνιο. Ο πρώτος βγήκε απ’την ενδεκάδα, ο Κουτίνιο πήρε τη θέση του, η Βραζιλία απέκτησε ορθολογική ανάπτυξη και ο Γουίλιαν ήρθε για επιπλέον χαφ στα δεξιά ώστε να αντισταθμιστεί η παρουσία και η ελευθερία του Νεϊμάρ στα αριστερά. Είναι δεδομένο πως έχοντας τους Νεϊμάρ, Κουτίνιο να συνεργάζονται από τα αριστερά αν καταφέρνει να πάρει ατομικές ενέργειες και ντρίμπλες στο ένας μ’ ένας από τον δεξί εξτρέμ γίνεται πολύ δύσκολη η αντιμετώπιση της επιθετικότητας της Βραζιλίας. Εκεί προκύπτει το ζήτημα της απουσίας του Ντούγκλας Κόστα και η παρουσία του Φάγκνερ στα δεξιά της άμυνας.
Το γήπεδο, τέλος, δείχνει στον Τίτε ότι υπάρχει χώρος ακόμα για μία αλλαγή που θα κάνει ακόμα πιο επικίνδυνη και παραγωγική την ομάδα του. Από τα φιλικά φάνηκε πως ταιριάζει περισσότερο στο ρυθμό που ακολουθεί η ομάδα ο Φιρμίνο παρά ο Ζέσους και όσο περνά ο καιρός, φαίνεται και πιο έντονα. Συνολικά όμως η ικανότητα του να παίζει με πλάτη, να υποδέχεται μπάλα περισσότερες φορές από ότι ο παίκτης της Σίτι, να την κρατά ψηλά και να πασάρει στην κίνηση των συμπαικτών του, μπορεί να αποδειχθεί πολύτιμη για την συνέχεια, να δώσει ακόμα ένα κλικ βελτίωσης ώστε να επιτευχθεί ο τελικός στόχος.
Η ομάδα του Ρομπέρτο Μαρτίνεθ είναι αλλοπρόσαλλη καθώς είναι η ικανότερη μεσοεπιθετικά και εξαιρετικά αδύναμη αμυντικά. Το 3-4-3 που ακολουθείται έχει εγγενής δυσκολίες καθώς δεν υπήρξε η δυνατότητα να δουλευτεί σωστά. Έτσι, η τριάδα Βερμάελεν, Κομπανί, Μπογιάτα, είναι ευάλωτη διότι δεν προστατεύεται από αριστερά με την Παρουσία του Καράσκο. Κάπως ισορροπεί με το Μενιέ δεξιά, ωστόσο, το δίδυμο Βίτσελ και Ντε Μπρόινε δεν έχει ούτε τη διαγώνια κάλυψη ούτε την τακτική προσήλωση να μπουν σε θέση άμυνας ανάμεσα και μπροστά από τους αμυντικούς. Βεβαίως, oι Μέρτενς, Λουκακού και Αζάρ μπορούν να δημιουργήσουν, να εκτελέσουν και να τελειώσουν φάσεις. Η βελτίωση ήρθε για το Βέλγιο όταν ο Τσαντλί τοποθετήθηκε στα αριστερά και μάζεψε τα ασυμμάζευτα εκεί.
Σουηδία v Αγγλία
Oι Σκανδιναβοί είχαν δύσκολο δρόμο για να βρεθούν στην οχτάδα. Έπαιξαν παθητικά και διαχειρίστηκαν λάθος το προβάδισμα που είχαν με τη Γερμανία, επιβλήθηκαν με τον τρόπο τους απέναντι στο Μεξικό και έκαναν ίσως το καλύτερό τους παιγνίδι με την Ελβετία. Μόλις στο πρώτο εικοσάλεπτο είχαν τέσσερις καθαρές ευκαιρίες μέσα στην περιοχή. Ο Μπεργκ είναι στυλοβάτης αυτής της προσπάθειας. Ναι μεν σπαταλάει τις περισσότερες φάσεις απ’όλους αλλά παίζει ως σύγχρονος επιθετικός, με πλάτη κρατάει τη μπάλα και βλέπει τις κινήσεις των συμπαιχτών τους. Oι Λίντελοφ και Γκράνβιστ δένουν την άμυνα ενώ οι Κλάασεν και Τοϊβόνεν δίνουν πλάτος και ρυθμό στην ομάδα. Aξίζει να σημειώσουμε πως οι Σουηδοί τηρούν απαρέγγλιτα το 4-4-2, με ή χωρίς τον Ιμπραίμοβιτς παρόντα. Άρα, θα τεθούν αντιμέτωποι με τους μέντορές τους το απόγευμα του Σαββάτου.
Το αγγλικό ποδόσφαιρο έχει ταλαιπωρηθεί από τη διαδικασία των πέναλτι περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο, είτε σε εθνικό είτε σε συλλογικό επίπεδο. Έτσι, 22 χρόνια μετά από το χαμένο πέναλτι του Σαουθγκέιτ, 26 Ιουνίου 1996 στο Γουέμπλεϊ, ο Σαουθγκέιτ πήρε την ευθύνη να εκτελέσει το 6ο πέναλτι και καταδίκασε όλη την Αγγλία. Με τον ίδιο άνθρωπο προπονητή, έμελλε να σπάσει αυτή η κατάρα.
Χαρακτηριστικό της πάστας της φετινής Αγγλίας είναι πως η νεανική αυτή ομάδα προσπαθεί να έχει τον έλεγχο του αγώνα σε όλο το 90λεπτο. Οι παίκτες να βγαίνουν πρώτοι συνέχεια στην μπάλα και να κερδίζουν τις προσωπικές μονομαχίες. Ο Σαουθγκέιτ πήγε στο Μουντιάλ με ένα πλάνο που επέτρεπε στους Άγγλους μετά από πολλές διοργανώσεις να διεκδικήσουν το ταβάνι τους. Έφτιαξε μία ομάδα που διαθέτει τα δικά της όπλα. Νιάτα, ενέργεια, συνοχή, ψηλά κορμιά και συνδύασε τα σωματικά προσόντα με δουλειά στα στημένα. Έχοντας ως όπλο και έναν πολύ ικανό και αποτελεσματικό επιθετικό, κατάφερε να παρουσιάσει την καλύτερη πρόταση που έχουμε δει από την εθνική Αγγλίας τα τελευταία χρόνια.
Η απόφαση του να πάει την Αγγλία στο Παγκόσμιο με 3-5-2 βγήκε σωστή, όπως και οι επιλογές να παίξει με τρία στόπερ έχοντας τον Γουόκερ στην τριάδα της άμυνας, η προτίμηση στον Μαγκουάιρ που κάνει εκπληκτικό τουρνουά, η απόφαση να παίξει με δύο 8άρια και να φέρει στον άξονα τον Λίνγκαρτ, ενώ είναι φανερό πως έχει γίνει σημαντική δουλειά στις λεπτομέρειες. Παίζουν κι άλλες ομάδες 3-5-2 στη διοργάνωση, είναι φανερό όμως πως μόνο οι Άγγλοι λειτουργούν σαν να είναι σύλλογος. Δηλαδή σαν μία ομάδα που έχει δουλέψει αυτό που εφαρμόζει και ξέρουν οι παίκτες τους πως πρέπει να κινηθούν για να μην αφήσουν κενά.
Ρωσία v Kροατία
Οι διοργανωτές είχαν την τύχη να βρεθούν σε όμιλο με χαμηλά εμπόδια και ουσιαστικά να εξασφαλίσουν την πρόκριση στην επόμενη φάση από τη δεύτερη αγωνιστική. Νίκες με Σαουδική Αραβία και Αίγυπτο, ήττα-επιλογή από την Ουρουγουάη και πρόκριση με την Ισπανία στα πέναλτι. Σε αντίθεση με όσα προηγήθηκαν στον αγώνα με τους Ίβηρες οι Ρώσοι πήγαν σε λογική με πέντε παίχτες στην άμυνα. Παρόλα αυτά, ήταν τόσο νωχελικός ο τρόπος που αμύνθηκαν, χωρίς την παραμικρή προσπάθεια εκδήλωσης απειλής και με το Τζιούμπα χαμένο στην κορυφή της επίθεσης που ήταν στα πόδια των παιχτών του Ιέρο το πότε, πού και πώς θα χτύπαγαν. Οι τελευταίοι δεν το έπραξαν, το δράμα πήγε στην τελική διαδικασία κι εκεί ο Ακινφέεφ στάθηκε ικανότερος του Ντε Χέα. Προσόν των Ρώσων είναι το ανηλεές τρέξιμο και οι φυσικές δυνάμεις που έχουν σε αυτό το διάστημα της περιόδου.
Από την άλλη μεριά, η ομάδα του Ντάλιτς είναι η πιο αξιόπιστη σε αυτή την πορεία των 20 ημερών. Mπρόζοβιτς, Μόντριτς, Ράκιτιτς είναι η ραχοκοκκαλιά της ομάδας. Οι Ρέμπιτς-αγώνες καριέρας-, Πέρισιτς και Μάντζουκιτς στηρίζουν το οικοδόμημα. Με άλλα λόγια, κλεψίματα, πατήματα σε κάθε χώρο, έλεγχος των βασικών αξόνων και διόδων προς την περιοχή υπεράσπισης, καλές εκτελέσεις στα στημένα, προσωπικές ενέργειες, συνεχής πίεση και άμεση εκτέλεση. Η Κροατία έχει τη δυνατότητα να φέρνει από τον πάγκο παίχτες όπως οι Κράμαριτς και Κόβασιτς. Δεμένο σύνολο που δυσκολεύτηκε στη φάση των 16 αλλά πλέον διέβει το Ρουβίκωνα και έχει τρεις αγώνες για να φτάσει σε μια επιτυχία μεγαλύτερη εκείνης του 1998. Μοναδικό αρνητικό στοιχείο, οι πανηγυρισμοί με συνθήματα και σημαίες του φασιστικού κροατικού κινήματος της Ουστάσι.