Η ελευθερία αποτελεί βάση και κεντρική αρχή στην φιλοσοφία του J.S.Mill. Ο Mill ως ένας από τους κύριους εκφραστές του ρεύματος του Κλασικού φιλελευθερισμού, στο δοκίμιο του «Περί ελευθερίας», η έννοια της ελευθερίας (ως απουσία εξαναγκασμού) είναι στενά συνδεδεμένη με τον φιλελευθερισμό και τις αξίες της ατομικής ‘’ελευθερίας’’ και ιδιοκτησίας, που υπεισέρχεται στον πρώτο. Οι ιδέες αυτές αποτέλεσαν ένας είδος πνευματικής γέφυρας προς την σύγχρονη φιλελεύθερη πολιτική θεωρία.
O Mill στο δοκίμιο Περί ελευθερίας αναζητεί την σχέση της ελευθερίας με τον πολιτισμό. Σε αυτό τονίζει την σημασία της ατομικότητας, των ελευθεριών, αλλά και των a priori δικαιωμάτων του ατόμου. Στο έργο αυτό προσπαθεί να δημιουργήσει ένα κράμα ωφελιμισμού και ατομικών δικαιωμάτων. Κύριο μέλημα του είναι να προστατεύσει την ατομικότητα και την ελευθερία που θα οδηγήσουν στην ανθρώπινη πρόοδο.
Ο Mill θέτει ως βάση σε μία πολιτική κοινωνία την ελευθερία. Εννοώντας ελευθερία θέλει να δείξει αφενός την ελευθερία του λόγου, της έκφρασης, του τύπου, ως βασικό μοχλό της κοινωνικής δράσης. Αφετέρου με την ελευθερία κάνει λόγο για την ελευθερία του πράττειν. Μέσα από αυτήν θέλει να δείξει ότι ο καθένας μπορεί να κάνει ότι θέλει, με έναν βασικό περιορισμό όμως. Ο περιορισμός αυτός έγκειται στο ότι δεν μπορεί να βλάπτει τον άλλον (αρχή της βλάβης). Στο σημείο αυτό θέλει να τοποθετήσει όριο μεταξύ του πράττειν και του λέγειν. Η ελευθερία του λόγου έτσι αποτελεί μέρος της κεντρικής αρχής του J.S.Mill, ότι «οι άνθρωποι είναι ελεύθεροι να κάνουν ό,τι θέλουν, εφόσον, δεν βλάπτουν τους άλλους». Η ελευθερία της σκέψης και της έκφρασης που θέτει ως βασική αρχή ο Mill είναι αδιαχώριστη στο πλαίσιο του λόγου και μόνο από την ελευθερία στο σύνολο της. Η ελευθερία αυτή έχει σχέση με τις επιδιώξεις και τα θέλω μας, καθώς και τον τρόπο ζωής που θέλουμε να ακολουθήσουμε. Η κοινωνία αναφέρει ότι δεν πρέπει να καταπιέζει τα άτομα και πρέπει να σέβεται τις άνωθι αρχές, αλλιώς δεν μπορεί να θεωρηθεί ελεύθερη. Αυτό θεμελιώνεται στην πράξη κατά τον ίδιον, τονίζοντας ότι ο καθένας είναι ο καλύτερος προστάτης του εαυτού του.
Βέβαια αναφέρει ότι η ελευθερία δεν μπορεί να εφαρμοστεί σε μία κατάσταση, όπου κυριαρχούν απολυταρχικοί ηγέτες (π.χ Καρλομάγνο), αλλά σε μία εξελιγμένη περίοδο στην οποία βρίσκονται τα (δυτικά )κράτη της εποχής του. Ο Mill τονίζει χαρακτηριστικά ότι ούτε το κράτος και κανένα άτομο δεν έχει το δικαίωμα να περιορίζει την ελευθερία του ατόμου και συνάμα την ελευθερία του λόγου. Συγκεκριμένα παραθέτει στο βιβλίο περί ελευθερίας:
«ακόμα και αν όλοι οι άνθρωποι, εκτός από έναν, είχαν την ίδια γνώμη δεν θα είχαν το δικαίωμα να φιμώσουν αυτόν τον έναν, όπως ακριβώς και αυτός δεν θα είχε το δικαίωμα, αν διέθετε την απαιτούμενη δύναμη, να φιμώσει όλους τους άλλους»
Τονίζει ότι το πρόβλημα που έγκειται στο θέμα, είναι ότι δεν είναι μόνο ειδικό, αλλά εμποδίζεται το άτομο να εκφράσει την απόψεις του, διότι περιορίζονται τα δικαιώματα του και η ατομικότητα, περιορίζοντας την ελευθερία που θα τον οδηγήσει ατομικά και συνολικά στην μεγιστοποίηση της ευτυχίας.
Ο Λονδρέζος φιλόσοφος αναφέρει όμως, ότι κανένας λόγος η κρίση δεν πρέπει απαγορεύεται. Ακόμα και αν ο λόγος είναι επιθετικός, μισαλλόδοξος, ρεβανσιστικός που έχει ως στόχο να ταπεινώσει, δεν πρέπει να απαγορεύεται. Γιατί όμως δικαιολογεί αυτό το είδος λόγου ο Mill ;Ο Βρετανός θεωρεί ότι ακόμα και αν κάποιος υποστηρίζει κάποιες γενικώς αποδεκτές γνώμες, αυτές μπορεί να είναι αναληθείς.
Η ελευθερία της σκέψης σημειώνει, ότι μας οδηγεί στην πνευματική πρόοδο, εξελίσσοντας την σκέψη και το ηθικό ον. Γι’ αυτό αναφέρει ότι πρέπει οι άνθρωποι να εκφράζουν ελεύθερα την άποψη τους, αλλά και να δέχονται το αντίθετο της γνώμης τους, αλλά και να ακούνε και άλλες απόψεις. Παραθέτει επίσης ότι αν καταπιέζονται οι ελευθερίες αυτές, δημιουργούνται αρνητικά αποτελέσματα.
Τέλος, αυτό που μπορεί να εκφραστεί ως μήνυμα και διδαχή με βάση τις θέσεις του Mill στον 21ο αιώνα είναι, ότι ακόμα και αν κάποιος είναι ενάντια στον ρατσιστικό, μισαλλόδοξο, εκδικητικό λόγο, πρέπει να θυσιάζει τον πόνο του και να ανέχεται τις θέσεις αυτές, διότι μόνο μέσω της ανοιχτής αγοράς ιδεών μπορούμε να αντιμετωπίσουμε, στιγματίσουμε και να αντιληφθούμε το σφάλμα καθώς και τον κακοπροαίρετο και ανήθικο λόγο, μακροπρόθεσμα.
Πηγή: Themetisproject.gr