Πράττω σημαίνει ότι γίνομαι όμοιος με τους καλούς και ταυτόχρονα διακριτός. Ενώνομαι με τους άλλους και θέλω να ξεχωρίσω χωρίς να υπερέχω. Ο Μάνος Χατζιδάκις, που την είχε δει στα Χρυσά Κλειδιά την είχε αποκαλέσει «πασιονάρια της λαϊκής πίστας».
Άκου!
σου έλεγα τότε την αλήθεια
την ήξερα τότε την αλήθεια
—Όχι, μου έλεγεςτα πουλιά φυτρώνουν
τα γουρούνια πετάνε
τα λουλούδια περπατάνε
οι άνθρωποι, λένε πάντα ψέματα
σου έδειχνα ένα πουλίέλεγες —Είναι λουλούδι
σου έδειχνα ένα λουλούδι
όχι, έλεγες —Είναι πουλί
κι οι άνθρωποι λένε πάντα ψέματα
τώρα εγώ βλέπω το φεγγάριαυτό το σπασμένο σπαστικό
παιδί
που ο Ιούλιος Βερν
έλεγε κάποτε:
—Οι άνθρωποι θα το κατοικήσουνβλέπω
αυτό το μεγάλο χιονισμένο φέρετρο
που ρίχνουν κάθε μέρα με κρότο
πάνω του πρόκες
κι επιμένουνενα τ’ ονομάζουν
ΓΗ
ίσως να είχες δίκιο τότε
γι’ αυτό μπόρεσες και έζησες
γι’ αυτό μπόρεσα και έζησαΜίλτος Σαχτούρης
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1928. Έφυγε στις 5/7/2023. Η νεαρή Γιώτα μεγάλωσε χωρίς τη βιολογική της μητέρα, την Ελένη. Τη ζωγράφισε στο μυαλό της μέσα από διηγήσεις του πατέρα της και τις φωτογραφίες στο τραπέζι. Προτού παντρευτεί για δεύτερη φορά, εκείνος της ζήτησε την άδεια. Τον χαρακτήριζε μεγάλο μάγκα. Ήταν μεγάλη τιμή να τη γνωρίσεις από κοντά. Είχε πάντοτε θετικές συμβουλές να σου μεταφέρει. Το φλεγόμενο της πρόσωπο υπήρξε μέσα στην πεντάδα με τις καλύτερες φυσαρμόνικες στον κόσμο! Η ηλιοφάνεια της δημιουργούσε τις ψηφίδες. Εκείνες που ονομάζουμε ελληνικό πολιτισμό. Στην απέναντι μεριά, είναι ο μαζάνθρωπος. Η τέχνη συνίσταται στην παραγωγή αισθητικών ισορροπιών. Τα μουσικά είδη είναι συμβάσεις και ετικέτες για συνεννόηση ανθρώπων. Δεν έχει να κάνει με τη φόρμα αλλά με τα ερεθίσματα για την ανάπτυξη της προσωπικότητας.
Τα τελευταία 17 χρόνια γνώρισε την ακμή της δημοσιότητάς της. Η εμφάνισή της, η επιλογή των μικρών χώρων ως σημείο αναφοράς, η φυσαρμόνικα με το τραγούδι την έκαναν συμπαθή φιγούρα σε ένα κοινό που δεν τη γνώριζε σε βάθος. Για αυτό που ήταν. Για τις καλλιτεχνικές και ανθρώπινες πορείες της ζωής.
Στις 9/2/1968, η Γιώτα Γιάννα δίνει συνέντευξη στο περιοδικό Πρώτο. Τότε, τραγουδούσε στην Πλάκα με τα μινόρε της και τη φυσαρμόνικα. Σιχαινόταν το βεντετισμό και το μικρόφωνο που παραμόρφωνε τον ήχο. Επίσης, σε εκείνη τη συνέντευξη ανήγγειλε πως θα ηχογραφούσε νέα τραγούδια του Μάρκου Βαμβακάρη. Δυστυχώς, κάτι τέτοιο δεν συνέβη. Αυτό που την κρατούσε ήταν ο εαυτό της. Την έκανε ευάλωτη και αυστηρή. Δεν παραβίαζε τις εσωτερικές της χορδές. Αγαπούσε τη διάρκεια. Αναζητούσε τον άνθρωπο.
Το 2007 ο Γιώργος Χρονός κυκλοφόρησε το βιβλίο με τίτλο Το μονόπρακτο Σεβάς Χανούμ όπου και γίνεται εκτενής αναφορά στη ζωή της Γιώτας Γιάννα. Όλα ξεκίνησαν στο σπίτι της Καίτης Γκρέυ σε γιορτή για τα γενέθλια της ντίβας. Κάπου στο 1983. Το 2013, σε ένα μπαράκι στο Παγκράτι μέθυσε ο ηχολήπτης. Παραλίγο να χαθούν οι πρώτες ηχογραφήσεις της Γιώτας Γιάννα, με χαρακτηριστική ονομασία, Τα μάτια της Γιώτας Γιάννα. Τελικά, η ινδιάνα βασίλισσα, με τα μακριά παλτά και τις καμπαρντίνες, σε ανθολογίες ξεχασμένων λαϊκών από το 1970 και δώθε, πήρε το δρόμο της για να κυκλοφορήσει το μοναδικό και μεγάλο δίσκο, αποκλειστικά, στο όνομά της.
Η Γιώτα Γιάννα έλαβε τη συνειδητή απόφαση να μην κυνηγήσει το εφήμερο της δισκογραφίας. Έκανε καριέρα με στίχους και μελωδίες του παρελθόντος. Όπως σημειώνει ο Γιώργος Χρονάς, ήταν γενναία και τρελή!
Ο αδερφός της, ο Δημήτρης, δολοφονήθηκε το 1974 κατά τη διάρκεια της εισβολής των Τούρκων στην Κύπρο. Η ίδια τον αναζήτησε επίμονα και πολλά χρόνια αργότερα πίστευε ότι μπορεί ακόμα να ζει σε κάποια φυλακή στην ενδοχώρα, μακριά στην Ανατολία. Δεν κάπνιζε ποτέ. Είχε μαζί της την ταμπακιέρα του δεκαεννιάρχονου Δημήτρη, άναβε το τσιγάρο αλλά δεν κατέβαζε, ποτέ, τον καπνό.
Η φυσαρμόνικα ήταν το διαβατήριό της. Ήταν από τις σημαντικότερες προσωπικότητες του καλλιτεχνικού κόσμου. Είχε το δικό της βελούδινο υπόγειο στην ιστορία του τραγουδιού, με μισό και παραπάνω αιώνα στην πίστα. Παρακάτω, το παίξιμό της από το 1968 και τη δεύτερη Ανθολογία του Γιάννη Σπανού και σε ποίηση του Κώστα Καρυωτάκη.
Για αρκετά χρόνια συνήθιζε να πηγαίνει στο Λουτράκι. Εκεί απ’όπου ξεκίνησε ο Δημήτρης για την Κύπρο. Έβλεπε τους φαντάρους με τα λουκάνικα στην πλάτη. Τους αγόραζε τσιγάρα και σοκολάτες. Τη λάτρευαν. Τους αγαπούσε και τους συμπονούσε. Αργότερα, της προτάθηκε να εμφανιστεί σε σημαντικό μαγαζί της εποχής. Αντί αυτού, έκανε σοβαρό χειρουργείο. Ήταν ράκος…
Η τύχη της, η οποία ακολούθησε την τύψη της, αναζητά λησμονιά και συγχώρεση. Όπως ο μύθος με το νεαρό ικέτη ο οποίος προστρέχει στους θεούς για να γλιτώσει και εκείνοι τον μεταμορφώνουν σε γκιώνη. Η Γιώτα Γιάννα, ποτέ δεν αναζήτησε τον ουτοπικό παράδεισο. Εξαιτίας αυτού, απέφυγε το φόβο του θανάτου. Πάλι μουσική του Γιάννη Σπανού, πάλι φυσαρμόνικα της Γιώτας Γιάννα.
Λίγο πριν τον οριστικό αποχαιρετισμό, γυρίζουμε στο 2019. Δεν έτρωγε κρέας παρά μόνο σαλάτες, λαδερά και τυρί. Μετακινείτο με Μέσα Μεταφορά. Τα τελευταία χρόνια έκανε εμφανίσεις στη μπουάτ Απανεμιά. Λίγο πριν τη συναυλία στις Πρέσπες, λίγο πριν την πανδημία. Εδώ, από το Κέντρο Περίθαλψης Άγριων Ζωών!
Για το τέλος, το τραγούδι ντουέτο που έγραψε ο Νίκος Καρβέλας για τη Γιώτα Γιάννα και την Άννα Βίσση. Όπως και η ζωή της, ακροβασία. Από το Ζαμπέτα και το Σπανό έως τους Active Member και την Άννα Βίσση!