Η εξέλιξη κατά το Φουριέ (1), σημαντικό διανοητή και εισηγητή του ουτοπικού σοσιαλισμού, διαιρείται στην αγριότητα, τη βαρβαρότητα, την πατριαρχία και τον πολιτισμό. Η ιστορία προοδεύει σύμφωνα με το Φουριέ και είναι ο πρώτος που διατυπώνει την αρχή της απελευθέρωσης της γυναίκας. Επίσης δεν θα πρέπει να υπάρχει καταμερισμός της εργασίας, οι άνθρωποι θα πρέπει να μπορούν να απασχολούνται με πολλά πράγματα ώστε να διαμορφώνουν έναν πολύπλευρο χαρακτήρα.
Ο Όουεν, στην Αγγλία, θεωρεί ότι η ανάπτυξη της κοινωνίας εμποδίζεται από την ατομική ιδιοκτησία, τη θρησκεία και το θεσμό του γάμου.
Οι ουτοπιστές κατά το Μαρξ στο Κομμουνιστικό Μανιφέστο είναι συντηρητικοί σοσιαλιστές, οι οποίοι αντιτάσσονται με πείσμα ενάντια σε κάθε πολιτικό κίνημα των εργατών. Όμως μόνο το εργατικό κίνημα μπορεί να μετασχηματίσει την κοινωνία και να αποτελέσει φορέα ανανέωσης και εξέλιξης.
Ο Ντέιβιντ Μπλατ συμφώνησε με τον Ολυμπιακό το καλοκαίρι του 2018 και σαν βραχνός προφήτης έφερε ή έτσι ήλπιζαν πολλοί, τον άνεμο της ανανέωσης και της αλλαγής. Τελικά, μετά από 15 μήνες έλυσε τη συνεργασία του με την ερυθρόλευκη ΚΑΕ. Με τη φυγή του άφησε και ερωτήματα σχετικά με το αν οι σκέψεις του μπορούσαν να βρουν πρακτική και κυρίως λειτουργική εφαρμογή σε έναν οργανισμό με εντελώς διαφορετική αφετηρία. Οι αναλύσεις, ωστόσο, έχουν γίνει και τα αίτια, κρυφά και φανερά, δικαιολογούν την αβάσταχτη πορεία προς το ξεχαρβάλωμα της μηχανής. Όλα αυτά συνοψίζονται στο εξής σχόλιο του ίδιου:
«Είχα σκεφτεί να πω πολύ ωραία πράγματα, αλλά τα έκανα θάλασσα, όπως η Μπρίτνεϊ Σπίαρς στην τελετή απονομής των βραβείων του MTV» (μετά τη νίκη της Ρωσίας επί της Λιθουανίας στον προημιτελικό του Ευρωμπάσκετ του 2007).
Σήμερα θα προσεγγίσουμε τον Αμερικανοϊσραηλινό προπονητή μέσα από τα δικά σου λόγια για να δείξουμε αν μπορεί να υποστηριχθεί, στον επαγγελματικό αθλητισμό, μία δομή χωρίς καθετοποίηση και προφανείς ρόλους.
«Είμαι ο Δαυίδ που με τη σφεντόνα του έριξε κάτω τον Γολιάθ» (μετά τη νίκη της Ρωσίας επί της Ισπανίας στον τελικό του Ευρωμπάσκετ του 2009)
Η πνευματική δραστηριότητα της αφομοίωσης της πραγματικότητας, η γνωστική διαδικασία θεωρούμενη από την άποψη του αποτελέσματος της, συνιστά τη γνώση. Το σύνολο των πληροφοριών, μηνυμάτων κλπ. που αποκομίζει ο άνθρωπος κατά την ενεργό αλληλεπίδραση του με το περιβάλλον και οι τρόποι μέσω των οποίων μπορεί να γνωρίζει την πραγματικότητα. Πρόκειται για ένα γενετικά και λειτουργικά κοινωνικό φαινόμενο που συνοδεύει οποιαδήποτε ανθρώπινη δραστηριότητα και επικοινωνία, όχι μόνο ως απλή αναπαράσταση της πραγματικότητας αλλά ως ενεργός αντανάκλαση, ως προσανατολισμός και σκοποθεσία, ως πρόγνωση.
«Σήμερα θα σας διδάξω την επίθεση χωρίς σύστημα. Είναι η επίθεση στην οποία ο πλέι μέικερ δεν κάνει κανένα σινιάλο στους συμπαίκτες του για να μην τον πάρουν χαμπάρι οι αντίπαλοι. Την επίθεση χωρίς σύστημα πρέπει να την εφαρμόζουμε κόντρα στον Παναθηναϊκό, γιατί ο Ομπράντοβιτς έχει κάνει τόσο καλή δουλειά, ώστε οι παίκτες του παίρνουν θέσεις στην άμυνα, προτού οι αντίπαλοι πάρουν τις δικές τους για να επιτεθούν» (σε σεμινάριο στο γήπεδο του Αγίου Θωμά, το 2007).
Διεύθυνση, διακυβέρνηση, διαχείριση. Στοιχείο και λειτουργία διαφόρων ειδών συστημάτων (βιολογικών, κοινωνικών, τεχνικών) που διασφαλίζει τη διατήρηση ορισμένης δομής τους, την υποστήριξη του τρόπου και των συνθηκών λειτουργίας τους, την προώθηση ορισμένου τύπου ανάπτυξης τους μέσω της υλοποίησης των προγραμμάτων και των σκοπών τους.
«Δημόσια διοίκηση» είναι η επίδραση που ασκείται στην κοινωνία, με στόχο την εύρυθμη λειτουργία της, την επιβολή ορισμένης τάξης και συνοχής, για τη διατήρηση είτε τη μεταβολή (οπισθοδρόμηση ή προοδευτική ανάπτυξη και τελειοποίηση) της ποιοτικής και ουσιώδους ιδιαιτερότητας της. Διακρίνονται: α) η αυθόρμητη διοίκηση, ως συνισταμένη πληθώρας διαφορετικών, αντίθετων, αντιφατικών τάσεων και ενεργειών ατόμων β) η συνειδητή διοίκηση, ασκούμενη από ορισμένα υποκείμενα, μέσω θεσμών και οργανώσεων (π.χ. κράτος), με ορισμένα πλαίσια, περιεχόμενο, σκοπούς και αρχές, ο χαρακτήρας των οποίων εξαρτάται κατ’ εξοχήν από το οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό καθεστώς της κάθε κοινωνίας και σε τελευταία ανάλυση από τον χαρακτήρα της παραγωγικής αλληλεπίδρασης του ανθρώπου με τη φύση και των σχέσεων παραγωγής.
«Στον δρόμο προς το γήπεδο περάσαμε από το Παναθηναϊκό Στάδιο, όπου έγιναν οι πρώτοι Ολυμπιακοί Αγώνες της σύγχρονης εποχής. Είμαι σίγουρος ότι για να χτιστεί αυτό το Στάδιο χρειάστηκε πάνω από μια εβδομάδα! Ε, μην έχετε την απαίτηση να χτιστεί μια ομάδα σε λίγες μέρες» (μετά την ήττα του Αρη από το Μαρούσι στο ντεμπούτο του στην Α1, 23 Ιανουαρίου 2010).
Σε αντιδιαστολή με τα ζώα η ενεργητικότητα των οποίων απορρέει από βιολογικά προκαθορισμένο πρόγραμμα (ένστικτο), η ανθρώπινη δραστηριότητα συνιστά άρση των φυσικών και βιολογικών στοιχείων μέσω των ιστορικά αναπτυσσόμενων στη βάση αυτών των στοιχείων κοινωνικών και πολιτισμικών όρων.
Η εμφάνιση, διαμόρφωση και ανάπτυξη της εμπράγματης, εργασιακής δραστηριότητος μετασχηματίζει ριζικά τις αναγκαίες και ικανές για τον κοινωνικό άνθρωπο φυσικές (περιβαλλοντικές, βιολογικές κ.λπ.) προϋποθέσεις μετατρέποντας τες σε όρους της δραστηριότητας. Από αυτή την άποψη η δραστηριότητα συγκροτεί κατά το γίγνεσθαι της ανθρώπινης κοινωνίας το πεδίο της αντιφατικής διαδικασίας βαθμιαίου μετασχηματισμού του κατ’ εξοχήν φυσικού σε καθαυτό κοινωνικό. Κατά τις υποτυπώδεις μορφές εργασιακής δραστηριότητας της πρωτόγονης κοινωνίας, όλες οι πλευρές της ανθρώπινης δραστηριότητας συνιστούσαν μιαν άμεση συγκριτική ενότητα, που στη συνέχεια διαρρηγνύεται βαθμιαία, με την εμβάθυνση και διεύρυνση του καταμερισμού της εργασίας, βαθύτερη έκφραση του οποίου είναι η απόσπαση, η διάκριση της πνευματικής, διανοητικής, οργανωτικής κ.λπ. δραστηριότητας από την άμεση εμπλοκή στην υλική παραγωγή, από τη χειρωνακτική, φυσική εργασία.
«Όταν ήμουν στο λύκειο, ο προπονητής μας είχε πει ότι σε έναν καβγά μεταξύ σκύλων, σημασία δεν έχει το μέγεθος αλλά το πώς μάχεται ο σκύλος» (29 Ιανουαρίου 2010, πριν από τον αγώνα Ολυμπιακός-Άρης.
Η διάκριση της απλούστερης σχέσης είναι “το αποτέλεσμα της κίνησης της νόησης από τη χαώδη αντίληψη περί του όλου, από το αισθητηριακό συγκεκριμένο προς το αφηρημένο”, το οποίο γίνεται το αφετηριακό σημείο του επόμενου σταδίου της γνωστικής διαδικασίας, της ανάβασης από το αφηρημένο στο νοητά συγκεκριμένο. Στο στάδιο αυτό της γνώσης η νόηση δεν περιορίζεται πλέον στον εντοπισμό της συνάφειας ως απλής συνύπαρξης διαμελισμένων πλευρών του αντικειμένου (ως αλληλουχία ή ως εξωτερική συνάφεια των πλευρών), αλλά αντανακλά κατ’ εξοχήν συνθετικά την εσωτερική συνάφεια, την εσωτερική ενότητα των πλευρών, έτσι ώστε η κάθε πλευρά να προβάλλει ουσιωδώς προσδιορισμένη ακριβώς λόγω της συνάφειας της με τις άλλες πλευρές του οργανικού όλου. Κατά την ανάβαση από το αφηρημένο στο συγκεκριμένο η διαφορά παρίσταται μέσω της ενότητας, ενώ η ενότητα συνίσταται στην εσωτερική συνάφεια του διαφορετικού, δηλαδή η σύνθεση πραγματοποιείται μέσω της ανάλυσης, ενώ η ανάλυση μέσω της σύνθεσης. Η όλη διαδικασία της βαθμιαίας άρσης της απροσδιοριστίας του γνωστικού αντικειμένου έχει ως αποτέλεσμα το “νοητά συγκεκριμένο”, το οποίο αποτελεί ενότητα (κατά κύριο λόγο εσωτερική) διαφόρων πολλαπλών προσδιορισμών του αντικειμένου, το σύνολο των νόμων και νομοτελειών που διέπουν το οργανικό όλο.
«Μα τι με ρωτάτε, εάν μπορούμε να νικήσουμε την Άλμπα εκτός έδρας; Εδώ έπεσε κοτζάμ Τείχος του Βερολίνου…» (8 Φεβρουαρίου 2010, πριν από το ματς με τη γερμανική ομάδα στους «16» του Εurocup).
Ο αντίποδας της επανάστασης, η αντίδραση που αποσκοπεί στην κατάπνιξη ανερχόμενων επαναστατικών κινημάτων ή στην ανατροπή εδραιωμένων από την επανάσταση κοινωνικών και οικονομικών καθεστώτων και, γενικά, στη διατήρηση ή στην παλινόρθωση ιστορικά παρωχημένων καθεστώτων, καλείται αντεπανάσταση. Κάθε επαναστατική διαδικασία, ιδιαίτερα στα πρώιμα στάδια της, συνοδεύεται νομοτελώς από την αντεπανάσταση ως ετερότητα της. Σε καθαρή μορφή εμφανίζεται από την εποχή που οι κοινωνικές επαναστάσεις αρχίζουν να διαδραματίζουν αποφασιστικό ρόλο στην ιστορία της κοινωνίας, δηλαδή από την εποχή των πρώιμων αστικών επαναστάσεων (π.χ. μετά τη Μεταρρύθμιση και τον πόλεμο των Χωρικών στη Γερμανία τον 16ο αι., στις Κάτω χώρες τον 16ο αι., στην Αγγλία τον 17ο αι. κ.λπ.). Στον βαθμό που διεθνοποιείται η κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή παρακολουθώντας την εμβέλεια των επαναστατικών διαδικασιών διεθνοποιείται και η αντεπανάσταση.
«Τότε ήμουν 13 χρονών, άκουγα με τον πατέρα μου τη ραδιοφωνική μετάδοση του αγώνα από ένα παλιό τρανζίστορ που είχαμε στο σπίτι και με το που μπήκε το καλάθι του Αλεξάντερ Μπέλοφ και νίκησαν οι Σοβιετικοί έβαλα τα κλάματα. Όταν μεγάλωσα, όμως, κατάλαβα ότι τελικά δεν επρόκειτο για κλοπή, όπως πιστεύαμε τότε στις ΗΠΑ» (8 Σεπτεμβρίου 2010, στην Άγκυρα, δήλωση για τον πολυσυζητημένο σκανδαλώδη τελικό του Ολυμπιακού Τουρνουά του 1972 με την οποία βρήκε τον μπελά του από τους συμπατριώτες του Αμερικανούς πριν από τον προημιτελικό του Μουντομπάσκετ, ΗΠΑ-Ρωσία).
Ο Αντικειμενισμός, η κοσμοθεωρητική στάση, η οποία διακηρύσσει την ανάγκη τήρησης ουδετερότητας απέναντι στα κοινωνικά και πολιτικά φαινόμενα, θεωρεί τη φιλοσοφία ανίκανη να προωθήσει την ερευνά μέχρι τη συναγωγή κριτικών εκτιμήσεων και αξιολογικών κρίσεων και συνεπώς την προτρέπει να αποφεύγει παρόμοιες τάσεις, να περιορίζεται στα πλαίσια του καθαρού στοχασμού, αφήνοντας τα κύρια κοινωνικά και κοσμοθεωρητικά προβλήματα στη δικαιοδοσία της υποκειμενιστικής ιδεολογίας. Ανακηρύσσει την επιστήμη αξιολογικά «ουδέτερο» μέσο εργαλειακού χαρακτήρα, θεωρεί ανεδαφική τη θεώρηση της ιστορίας ως νομοτελειακής διαδικασίας, η οποία εκτυλίσσεται μέσω της ανθρώπινης δραστηριότητας.
«Έχετε ιδέα από προπονητές αλόγων κούρσας; Όχι ε; Ε, λοιπόν, θα σας εξηγήσω τι εννοώ. Ο Κιριλένκο είναι ένα καθαρόαιμο άτι που θέλει να τρέξει ελεύθερα στο χωράφι. Πολλές φορές μιλάμε για τα συστήματα, τις τακτικές και τις οδηγίες των προπονητών. Ωραία είναι αυτά μέχρι τη στιγμή που ενώ υποτίθεται ότι πρέπει να ακολουθήσουμε ένα συγκεκριμένο play, έρχεται ο Κιριλένκο και τα διαλύει όλα με μια κίνηση του, μέσα σε μια στιγμή! Το κόψιμο του από τη base line για παράδειγμα δεν προκύπτει από κανένα σύστημα, αλλά βγαίνει από την καρδιά και το ένστικτο του. Δεν το διδάσκει κανείς προπονητής, αλλά δεν μπορεί να το προβλέψει κιόλας. Δόξα τω Θεώ ο Αντρέι παίζει στη δική μου ομάδα» (15 Σεπτεμβρίου 2011, μετά τον αγώνα Ρωσία-Σερβία στο Ευρωμπάσκετ).
Ανθρωποκεντρισμός. Φιλοσοφική και θεολογική αντίληψη, η οποία θεωρεί τον άνθρωπο ως κέντρο και ανώτερο σκοπό του σύμπαντος και της δημιουργίας στα πλαίσια της αρχής της τελεολογίας. Εκφράστηκε στη διδασκαλία του Σωκράτη, των σοφιστών, των Πατέρων της Εκκλησίας, των σχολαστικών, αλλά και σε τάσεις των Νέων και Νεότερων Χρόνων (Βολφ, υπαρξισμός, Τεγιάρ ντε Σαρντέν, φιλοσοφική ανθρωπολογία). Ο Κ. Β. Hundeshagen αντιπαρέθετε τον χριστιανικό θεοκεντρισμό στον ανθρωποκεντρισμό του Ρουσώ, ενώ ο νεοκαντιανός Βίντελμπαντ θεωρούσε τη χριστιανική θρησκεία ανθρωποκεντρική. Η εξέλιξη της επιστήμης, με την υπέρβαση του γεωκεντρικού κοσμοειδώλου, τη θεώρηση του ανθρώπου ως προϊόντος της εξέλιξης κ.λπ. υπονόμευσε σοβαρά τον ανθρωποκεντρισμό.
«Με ρωτούν εάν νιώθω υπερηφάνεια για τη συχνή αναφορά στις άμυνες μου, αλλά όπως ξέρετε από την ελληνική μυθολογία, η αλαζονεία και η ύβρις είναι δυο πολύ επικίνδυνες φάσεις της ανθρώπινης ύπαρξης κι εγώ δεν θέλω να υποφέρω ούτε από τη μία, ούτε από την άλλη» (Μάρτιος 2012, πριν από τη σειρά πλέι οφς Μακαμπί-Παναθηναϊκός).
Η διάνοια δεσπόζει αμέσως όσο η γνώση οδεύει από τη χαώδη περί του όλου αντίληψη, από το αισθητηριακά συγκεκριμένο προς το αφηρημένο, από τη ζωντανή εποπτεία προς την αφηρημένη νόηση, ενώ ο λόγος κυριαρχεί κατά την πορεία της γνώσης από το αφηρημένο προς το συγκεκριμένο, από την αφηρημένη νόηση προς την πρακτική. Ωστόσο κάθε βαθμίδα της ενιαίας νοητικής διαδικασίας χαρακτηρίζεται από μιαν ιδιότυπη αντιφατική ενότητα διάνοιας και λόγου.
Όσο η νόηση κινείται από το αισθητηριακά συγκεκριμένο προς το αφηρημένο, ανατέμνει, αποσπά, αναλύει τα δεδομένα των αισθήσεων, αναδεικνύει κυρίως τις διαφορές μεταξύ αντικειμένων, πλευρών κλπ., δηλαδή μετασχηματίζει την αισθητηριακή γνώση κατ’ εξοχήν αρνητικά, σχηματίζοντας ως αποτέλεσμα αυτής της κίνησης αφαιρέσεις – νοητικές μορφές οι οποίες συνιστούν οριακά την άρνηση της αισθητηριακής αμεσότητας που παραμένει το περιεχόμενο τους. Συνεπώς στη διάνοια, ως πρώτη άρνηση της αισθητηριακής αμεσότητας από την νόηση, οι έννοιες (κατηγορίες) προσεγγίζονται ως κατ’ εξοχήν αποφατικά διορισμένες προς τον αντίποδα τους και αναγωγικά ταυτιζόμενες με αυτόν, στη βάση της μη μετασχηματισμένης ολοκληρωτικά από τη νόηση αισθητηριακότητας.
“Δεν το σκέφτηκα, ήταν μια αντίδραση στην κατάσταση. Είναι συνάδελφος και φίλος μου από παλιά και απολύθηκε. Εγώ είμαι προπονητής και βλέπω πως υποτιμούν τους προπονητές. Σε όλο τον κόσμο. Αφού κανένας δεν βγήκε να πει κάτι, το είπα εγώ, βρήκα το κίνητρο και το είπα (…) Κι εγώ όταν απολύθηκα δέχτηκε πολλά μηνύματα. Από κάθε προπονητή στο ΝΒΑ και πιστέψτε με ήταν πολύ ωραίο. Με πήρε και ο Τάιρον Λου, που εγώ τον έφερα στο Κλίβελαντ. Όπως και τον Λάρι Ντρου. Και θα σας πω κάτι που θα σας αρέσει ως ιστορία. Για να σας εξηγήσω πως τα φέρνει η προπονητική και γιατί μίλησα για τον Πασκουάλ. Κάποτε που ήμουν κόουτς στην Εφές, ήρθαν επίσκεψη δύο προπονητές του ΝΒΑ για να δουν πως δουλεύουμε στην Ευρώπη. Ήθελαν ιδέες για να τις πάρουν στο ΝΒΑ. Ο ένας ήταν ο Τέρι Στοτς, προπονητής του Πόρτλαντ και ο άλλος ο Ντουέιν Κέισι, ο κόουτς της χρονιάς πέρυσι, με τους Τορόντο Ράπτορς. Και μετά τον απέλυσαν και τώρα πήγε στο Ντιτρόιτ! Τον Λάρι Ντρου που είναι προπονητής στους Καβαλίερς είχε έρθει μαζί μου στο Τελ Αβίβ! Και τον πήρα βοηθό μου στο Κλίβελαντ. Έτσι λειτουργεί στην προπονητική αλλά είναι πολλοί που υποτιμούνται. Όλοι οι προπονητές κάνουν σκληρή δουλειά. Εμείς οι προπονητές είμαστε οικογένεια και πρέπει να στηρίζουμε ο ένας τον άλλον”.
Συνέντευξη στο pick n roll, εκπομπή του Βασίλη Σκουντή με αφορμή την απόλυση του Τσάβι Πασκουάλ από τον Παναθηναϊκό.
Η εξουσία είναι ένα σύνθετο πεδίο δραστηριότητας (πράξεων), κοινωνικής συνείδησης (και αυτοσυνείδησης), κοινωνικών σχέσεων, οργανώσεων ανθρώπων αλλά και υλικών μέσων του εποικοδομήματος, για τη διασφάλιση (βίαια ή μη, κατασταλτικά ή συναινετικά) της υπαγωγής των ανθρώπων στους κανόνες και στις φερόμενες ως γενικές κοινωνικές στοχοθετήσεις του εκάστοτε (ιστορικά συγκεκριμένου) τύπου διοίκησης. Το εξουσιαστικό φαινόμενο εδράζεται στην ύπαρξη ουσιώδους διαφοράς, αντίθεσης και αντίφασης υλικών συμφερόντων μεταξύ ατόμων, μεταξύ ατόμων και κοινωνίας, μεταξύ ατόμων και μέρους της κοινωνίας, μεταξύ μερών της κοινωνίας (ομάδων, τάξεων”), μεταξύ μέρους της κοινωνίας και του συνόλου της κοινωνίας. Η εξουσία ασκείται από τους εκάστοτε νικητές της παραπάνω διαπάλης και του συσχετισμού δυνάμεων, τα υλικά συμφέροντα των οποίων επιβάλλονται και στους ηττημένους ως κοινά κοινωνικά συμφέροντα. Στις ανταγωνιστικές ταξικές κοινωνίες κύριο γνώρισμα της εξουσίας είναι οι σχέσεις κυριαρχίας και υποταγής.
Σε ερώτηση για το πως πείστηκε το καλοκαίρι να αναλάβει τον Ολυμπιακό και τι θα τον έκανε στο μέλλον να απορρίψει πρόταση ομάδας του ΝΒΑ για να μείνει στον Ολυμπιακό, ο Ντέιβιντ Μπλατ είπε στην ίδια συνέντευξη:
“Νιώθω χαρούμενος και τυχερός. Είμαι σε μια στιγμή της καριέρας μου που μπορώ να πάω και να μείνω όπου θέλω. Όπου νιώθω χαρούμενος. Έχω μια καλή οικογένεια, θέλω να κάνω τους ανθρώπους γύρω μου ακόμα πιο χαρούμενους, γιατί είμαι και εγώ χαρούμενος! Δεν ψάχνω κάτι άλλο! Τον Ολυμπιακό τον ήξερα, την ελληνική κουλτούρα την ήξερα, τον κόσμο τον αγαπάω. Όταν λοιπόν έρχεται ο Ολυμπιακός με τον Σπανούλη, τον Πρίντεζη τον Παπανικολάου και τον Μάντζαρη και σε ζητάει, δεν είναι δύσκολη η απόφαση. Η διαδικασία δεν ήταν καθόλου δύσκολη για να έρθω”!
Ελιτίστικη Τέχνη, είναι η τέχνη η οποία, κατά τους δημιουργούς της, προσανατολίζεται σε ολιγάριθμη ομάδα ανθρώπων, που διαθέτουν ειδικές καλλιτεχνικές ευαισθησίες, λόγω των οποίων πρέπει να εκτιμώνται ως το εκλεκτότερο μέρος της κοινωνίας, η ελίτ. Οι τάσεις αυτές διαδόθηκαν ιδιαίτερα κατά τον 20ό αι. στα πλαίσια της τέχνης του αβανγκάρντ και του μοντερνισμού. Οι φιλοσοφικές τους καταβολές συνδέονται με το έργο των Σοπενάουερ και Νίτσε, ωστόσο στη συνέχεια τροποποιήθηκαν υπό την επίδραση του νεοκαντιανισμού, του Χούσσερλ και του Ορτέγκα υ Γκασέτ. Υπήρξαν και απόπειρες σύνδεσης της ελιτίστικης τέχνης με ορισμένου τύπου αριστερό ριζοσπαστισμό (Αντόρνο, Μαρκούζε κ.ά.). Κατά κανόνα οι εκάστοτε ελιτίστικες κατευθύνσεις της τέχνης και της αισθητικής αποδεικνύονται προσωρινές και παροδικές μορφές αισθητικής αυτοεπιβεβαίωσης ορισμένων (κοινωνικών, ηλικιακών κ.λπ.) ομάδων και μετατρέπονται (ως μόδα) σε προϊόντα μαζικής “κατανάλωσης”.
Σε ερώτηση για το πως ορίζει τον όρο “μπάσκετ του Μπλατ” ο κόουτς του Ολυμπιακού είπε:
“Αυτό που μετράει είναι πως καταλαβαίνεις τις δυνατότητες του δυναμικού σου. Πως μπορείς να κάνεις τον καθένα καλύτερο ώστε να δουλεύουν καλά όλοι μαζί, ως σύνολο, ως ομάδα. Εγώ αυτό προσπαθώ, έτσι το βλέπω το μπάσκετ, άλλωστε, είναι ομαδικό άθλημα!”.
Ενατένιση. Κατ’ αρχήν, η προσήλωση του βλέμματος σε κάτι, η ατενής παρατήρηση. Στη φιλοσοφία, όρος που αντανακλά την αισθητηριακή βαθμίδα της γνωστικής διαδικασίας και κατά την ιδεαλιστική παράδοση συνδέεται με την έννοια της ενόρασης. Κατά τον Πλάτωνα, είναι η μέσω του νου ανάμνηση των απρόσιτων στις αισθήσεις ιδεών, η θέαση των τελευταίων ως προϋπαρχουσών αυθυπόστατων, αυλών και αμεταβλήτων ουσιών. Κατά τον Καντ, η ενατένιση διαφέρει από την αίσθηση και τη νόηση και συνιστά παράσταση περί του ενικού αντικειμένου, υποκείμενη σε περαιτέρω κατηγοριακή διεργασία. Ο Σοπενάουερ αποδίδει στην ενατένιση μη συνειδητοποιούμενο διανοητικό περιεχόμενο πρωτεύουσας, έναντι της έννοιας, σημασίας. Ιδιότυπο ενατενιστικό χαρακτήρα έχει και η φαινομενολογική κατεύθυνση (Χουσσερλ) ως φιλοσοφία του συνειδέναι υπό το πρίσμα της αποβλεπτικότητας (intentionalitat).
“Πρώτα να σας πω για να καταλάβετε ότι την Princeton offense την έπαιξα όταν δεν υπήρχε χρόνος για την επίθεση. Τώρα πια η επίθεση είναι στα 24 δευτερόλεπτα στο ΝΒΑ και την Ευρώπη. Αυτό που χρειάζεται αυτή η επίθεση είναι η συνέχεια. Στην Ευρώπη τα ρόστερ των ομάδων αλλάζουν κάθε χρόνο, δεν έχεις τους ίδιους παίκτες κάθε χρόνο. Κι είναι πολύ δύσκολο να την εφαρμόσεις να την μάθουν σε έναν χρόνο. Είναι ίσως αδύνατο ολόκληρη την επίθεση, ίσως μόνο κάποια κομμάτια της”.
Εξέλιξη με την ευρεία έννοια, είναι η νομοτελειακή ποιοτική αλλαγή ιδεατών και υλικών αντικειμένων που χαρακτηρίζεται ως αναντιστρεπτή (μη ανάστροφη) και κατευθυνόμενη, είναι δηλαδή συνώνυμη της ανάπτυξης. Με τη στενή έννοια, ο όρος επισημαίνει (μαζί με τον όρο επανάσταση) ορισμένες πλευρές της διαδικασίας της ανάπτυξης, ορισμένου τύπου και μορφής ανάπτυξης που χαρακτηρίζεται κατ’ εξοχήν από συνεχείς αλλαγές, από βαθμιαίες μεταβολές ως προς τους ποσοτικούς προσδιορισμούς και τη μορφή της εν λόγω διαδικασίας, στα πλαίσια ορισμένων ποιοτικών και ουσιωδών χαρακτηριστικών της.
(1) Φ. Ένγκελς, Ουτοπιστικός Σοσιαλισμός και Επιστημονικός Σοσιαλισμός, εκδ. Θεμέλιο, Αθήνα 1975.
Πηγή θεωρίας: Δημήτρης Σ. Πατέλης, Λήμματα στο Φιλοσοφικό-Κοινωνιολογικό Λεξικό. Τ. 1-5, Αθήνα 1994-1995, εκδ. Καπόπουλος.