Έλεγε ότι η μητέρα της ζούσε μέσα από τη φιλοδοξία για το μέλλον της κόρης της. Τη συμβούλευε να μην τα παρατήσει ποτέ! Έκανε γυρίσματα στους -15 βαθμούς για να καθιερωθεί στον κινηματογράφο και οργάνωσε με τακτικό τρόπο το αρχείο της, προτάσσοντας και επισημαίνοντας όσα ήθελε οι άνθρωποι να κρατήσουν όταν εκείνη θα έφευγε. Πολλές φορές, το πώς θα μας θυμούνται δεν εξαρτάται από τα όσα δείχνουμε αλλά, κυρίως, από τα όσα, επιμελώς, κρύβουμε.
Με αφορμή το ντοκιμαντέρ που παρουσιάζεται στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης, Ρίφενσταλ, στην Καρδιά του Τρίτου Ράιχ, το σημερινό σημείωμα θα κινηθεί σε δύο άξονες. Με έναυσμα τη Λένι Ρίφενσταλ και τη ζωή της, θα προσπαθήσουμε να διερευνήσουμε το εξής ερώτημα. Σε εποχές μεγάλων, κοινωνικών, ταξικών- πολιτικών αλλαγών, μπορούμε να πάμε κόντρα στο ρεύμα ή είναι καλύτερο να ικανοποιήσουμε τις φιλοδοξίες μας, ανεβαίνοντας στο κύμα; Με άλλα λόγια, τι υπερτερεί; Η προσωπική θέληση για καταξίωση ή το ζύγι που μας φέρνει ενώπιον των πράξεων και των επιλογών μας, στο ευρύ πλαίσιο της ενοποιημένης ανθρωπότητας; Θα ζητήσουμε τη βοήθεια μιας εργάτριας από το Αμβούργο και της Μάρλεν Ντίντριχτ!
Θεωρούμε αφελές το να πιστεύουμε ότι ο όποιος ηγέτης, έτσι όπως αυτοχρίζεται αυθαίρετα ή τον χρίζουν σκόπιμα, έχει τη δυνατότητα να εναντιωθεί στο πολυεθνικό πρόταγμα του κεφαλαίου. Είτε το εξετάζουμε στη μορφή του μονοπωλίου με τα παρακλάδια του χρηματιστικού και βιομηχανικού είτε του στρατιωτικοβιομηχανικού είτε στη μορφή των αποικιακών σχέσεων άντλησης υπεραξίας του εδάφους, της εργασίας και της πνευματικής δημιουργίας. Πριν την τηλεόραση, το βασικό μέσο επικοινωνίας – μετάδοσης σημαντικών μηνυμάτων αλλά και μέθοδος οριοθέτησης της ηθικής, ήταν ο κινηματογράφος. Ήταν και εν πολλοίς παραμένει, μια μυστήρια ιεροτελεστία.
Η Ρίφενσταλ ξεκίνησε την καριέρα της χορεύοντας και πρωταγωνιστώντας σε διάφορες παραστάσεις. Μέχρι το 1932 που ουσιαστικά καθόρισε το δρόμο της. Η ταινία, Γαλάζια Λάμψη κέρδισε τη δεύτερη θέση στο φεστιβάλ της Βενετίας. Ο Γκέμπελς βρήκε το κατάλληλο άτομο για να μεταφέρει στις μάζες τα απλοϊκά και εύπεπτα μηνύματα του ναζισμού. Απευθύνονταν στο καταπατημένο ηθικό των Γερμανών μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, τη φτώχεια και φυσικά τις μεταφυσικές προβολές για το κάλλος και την ευρωστία, με αναφορές στην αρχαία Ελλάδα και τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Αυτό το προπαγανδιστικό συνονθύλευμα κρατούσε στην αφάνεια το γεγονός ότι το κεφάλαιο, στην επιθετική και ανυπόμονη μορφή του, άφηνε πίσω τις πολιτικές μαριονέτες του αστικού κοινοβουλευτισμού και έπαιρνε τα ηνία συμμαχώντας με τα μικροαστικά τμήματα του πληθυσμού.
Όπως η ίδια τονίζει σε πολλά στιγμιότυπα του ντοκιμαντέρ, με καλούς εικονολήπτες μπορούσε να κάνει θαύματα. Εκείνη έβρισκε τα κατάλληλα σημεία για να στήσει τις κάμερες και μετά έπαιζε με το φως και τις γωνίες επάνω στα σώματα, στις εκάστοτε λήψεις αλλά και στο τελικό μοντάζ. Οι σκιές του ήλιου βάζουν όρια στα πράγματα. Τα κάνουν πεπερασμένα. Δεν αφήνουν τη φαντασία. Η κάμερα, η μηχανή είναι απλά ένα εργαλείο. Ο νους και η δεξιοτεχνία ορίζουν το τι, τελικά, αποτυπώνεται.
Η ταινία, Ο Θρίαμβος της Θέλησης αλλά και το φιλμ Ολυμπία αποτελούν έργα υπέρτατης προπαγάνδας αλλά και πρωτοπορίας ως προς τις καινοτομίες. Η πρώτη αφορά το συνέδριο των ναζί στη Νυρεμβέργη το 1934 όπου τέθηκε το ιδεολογικό πλαίσιο και δόθηκαν οι κατευθύνσεις για αφανισμό των πολιτικών αντιπάλων. Η δεύτερη, παρουσιάζει την υποτιθέμενη ένωση της αρχαίας εποχής με την αναβίωση της τελειότητας, όπως την υποστήριζαν οι φασίστες. Μάλιστα, σε μεταγενέστερα τηλεφωνήματα που ελάμβανε η Ρίφενσταλ, από τα μέσα της δεκαετίας του 1960 έως και το τέλος της ζωής της, δεχόταν συγχαρητήρια από άγνωστους Γερμανούς πολίτες για το ότι παρουσίαζε τη σωματική αρτιότητα έναντι των ανάπηρων.
Σε εμφάνισή της σε τηλεοπτικό δίκτυο της δυτικής Γερμανίας, βρέθηκε σε διπλανή θέση με μία εργάτρια από το Αμβούργο. Αμφότερες στην ίδια ηλικία. Η μία, διάλεξε το δρόμο της αξιοπρέπειας και της αντίθεσης με το καθεστώς, πληρώνοντας σε οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον, το τίμημα. Η Ρίφενσταλ, κάθε φορά από τότε και στις επόμενες συνεντεύξεις της, σε πρώτο στάδιο, αρνιόταν πως συμμετείχε με την εκούσια θέλησή της, στον προπαγανδιστικό μηχανισμό των ναζί, και όταν με πολλούς τρόπους καταρρίπτονταν οι αιτιάσεις της, με αποδείξεις και υπομνήσεις, τότε η ίδια ύψωνε τον τόνο της φωνής της και προέκρινε πως δεν είχε γνώση όσων συνέβαιναν. Βέβαια, υπήρξε πολεμική ανταποκρίτρια κατά της εισβολή της Βέρμαχτ στην Πολωνία…
Μετά τον πόλεμο, έχασε το δικαίωμα του εκλέγεσθαι και έμεινε ελεύθερη από τα αμερικανικά στρατεύματα, καθώς όπως ανέφεραν αποσπάσματα από τη δικογραφία της Νυρεμβέργης, υπήρχαν αντιφάσεις που δεν ήταν δυνατό να επαληθευτούν! Ξεκίνησε την επιμέλεια της βιογραφίας της και μερίμνησε για το φωτογραφικό υλικό και τα ηχητικά αρχεία.
Η Μάρλεν Ντίντριχ δεν υπέκυψε ούτε και δέχτηκε να γίνει το βασικό πρόσωπο της προπαγάνδας των ναζί στη μεγάλη οθόνη. Μάλιστα, ήταν διαμεσολαβήτρια πολλών οικογενειών οι οποίες αναζητούσαν έξοδο διαφυγής από το Τρίτο Ράιχ. Βρέθηκε στο πεδίο των μαχών εμψυχώνοντας Αμερικανούς στρατιώτες ενώ έκανε και ηχογραφήσεις τραγουδιών τα οποία προσαρμόστηκαν, αναλόγως σε γερμανικούς στίχους, για να λάβει χώρα η αντίστροφη τόνωση της ακεραιότητας και του φρονήματος του στρατεύματος με τη γλώσσα των αντιπάλων.
Η καλλιτεχνική λειτουργία, αποξενωμένη, εξ υπαρχής προσανατολισμένη για να εξυπηρετεί προσωπικά κίνητρα, όταν συναντιέται με κοινά οράματα και προτάγματα που υπηρετούν ένα σκοπό μακριά από τα δεσμά της ιδιοτέλειας, δρα ως πολλαπλασιαστής ισχύος που εντάσσει, μορφοποιεί, διοχετεύει και απελευθερώνει δυνάμεις οι οποίες σε προηγούμενο χρόνο δεν ήταν ορατές ή αισθητές. Αντιθέτως, όταν εγκιβωτίζεται στο στενό πλαίσιο της υποταγής στο αγελαίο γίνεται παρασιτική, απολογητική και στείρα, όσο φανταχτερή ή στομφώδης κι αν παρουσιάζεται.
Συμπερασματικά και προτείνοντας ανεπιφύλακτα να παρακολουθήσετε τη δίωρη προβολή του ντοκιμαντέρ, βρισκόμαστε και πάλι μπροστά στο δίλημμα. Ενώπιον των πυλών της αξιοπρέπειας με τις συνέπειες αλλά και την ήσυχη συνείδηση ή με την ευτέλεια και υποβάθμιση της προσωπικότητας, στο πηγάδι των αντιφάσεων και του ατομικού εξευτελισμού. Ζωή ανάξια να βιωθεί. Παράγωγο της ιδεολογίας του φασισμού. Κατά τον Μπρεχτ, η υποτίμηση της ανθρώπινης ζωής.