——-
Που και πότε;
Γιορτάζεται τη νύχτα της 31ης Οκτωβρίου, κυρίως, σε χώρες του αγγλοσαξωνικού κόσμου. Αν και για αιώνες ο εορτασμός του Halloween ήταν περιορισμένος μόνο στην Ιρλανδία και την Σκωτία, τον 19ο αιώνα Ιρλανδοί και Σκωτσέζοι μετανάστες μετέφεραν τον εορτασμό του Halloween στην Βόρεια Αμερική, ενώ απ’ τα τέλη του 20ού και τις αρχές του 21ου αιώνα, λόγω της αμερικανικής επιρροής, ο εορτασμός του Halloween έχει επεκταθεί και σε χώρες που δεν έχουν καμία σχέση με τον αγγλοσαξωνικό κόσμο.
Θεωρίες προέλευσης…
Σύμφωνα με την Εγκυκλοπαίδεια Britannica, οι παραδόσεις του Halloween έχουν τις ρίζες τους στο Samhain (πρωτότυπο στα ιρλανδικά), ένα φεστιβάλ που γιορταζόταν απ’ τους Κέλτες της αρχαίας Βρετανίας και της Ιρλανδίας. Το Samhain σηματοδοτούσε την ολοκλήρωση της περιόδου για την σοδειά και το τέλος του καλοκαιριού με την έναρξη του χειμώνα σε μια ημερομηνία που αντιστοιχεί στην 1η Νοεμβρίου. Πιστεύεται ότι κατά την διάρκεια του φεστιβάλ Samhain, ο κόσμος των θεών ήταν ορατός στους ανθρώπους και οι θεοί εκμεταλλεύτηκαν αυτό το γεγονός παίζοντας κόλπα στους θνητούς. Οι πιστοί, με την σειρά τους, απάντησαν με φωτιές σε κορυφές λόφων και, μερικές φορές, με μάσκες κι άλλες ποικίλες μεταμφιέσεις, για να εμποδίσουν τα φαντάσματα απ’ το να τους αναγνωρίσουν. Πιστεύεται, επίσης, ότι οι προγονοί τους ανέβαιναν, για να γιορτάσουν μαζί με τους ζωντανούς.
Κάποιοι, μάλιστα, υποστηρίζουν ότι η γιορτή μετεξελίχθηκε σε Halloween απ’ τη χριστιανική εκκλησία, στους πρώτους μεταχριστιανικούς αιώνες, τονίζοντας πως προήλθε απ’ τον εορτασμό της Ημέρας των Αγίων Πάντων (1η Νοεμβρίου) και δεν αποτελεί μετεξέλιξη καμίας εορτής τύπου Samhain.
Τι ακριβώς συμβαίνει τη νύχτα της 31ης Οκτωβρίου;
Σ’ ένα απόκοσμα τρομακτικό σκηνικό οι άνθρωποι εκείνη την βραδιά ντύνονται με μάσκες και στολές, καθώς σύμφωνα με τις σύγχρονες ερμηνείες, οι νεκροί ανεβαίνουν στην γη και μπορούν να έρθουν σ’ επαφή με την παλιά τους ζωή. Έτσι, για να τους αποφύγουν οι ζωντανοί που είχαν ανοιχτούς λογαριασμούς, ντύνονται με στολές, ώστε να μην τους αναγνωρίσουν.
Οι άνθρωποι εκείνη την βραδιά κάνουν πλάκες, ανάβουν φωτιές, που πιστεύεται ότι απομακρύνει τα κακά πνεύματα, βλέπουν ταινίες με σχετική θεματολογία ή επισκέπτονται “στοιχειωμένα” αξιοθέατα. Άλλοι συμμετέχουν σε λειτουργίες κι ανάβουν κεριά στα μνήματα των συγγενών τους.
Κάποιοι Χριστιανοί απέχουν απ’ την κατανάλωση κρέατος εκείνη την ημέρα.
Μασκαρεμένα παιδιά επισκέπτονται σπίτια μαζεύοντας πολλά γλυκά, γνωστό ως “trick or treat” ή “φάρσα ή κέρασμα”.
Την τιμητική τους έχουν οι διασκορπισμένες κολοκύθες.
Γιατί σκαλιστή κολοκύθα;
Το έθιμο της κολοκύθας έχει ρίζες από έναν παλιό Ιρλανδικό μύθο, αυτόν του τσιγκούνη και πειραχτήρι Τζακ.
Σύμφωνα, λοιπόν, με τον μύθο, ο Τζακ είχε καλέσει τον διάβολο να πιούνε ένα ποτό μαζί. Όμως, ο Τζακ δεν ήθελε να πληρώσει για το ποτό του κι, έτσι, έπεισε τον διάβολο να μεταμορφωθεί σ’ ένα νόμισμα, ώστε να μπορέσουν να πληρώσουν τα ποτά τους. Μεταμορφώθηκε, λοιπόν, ο διάβολος σε νόμισμα, αλλά ο Τζακ, αντί να πληρώσει, τον έβαλε στην τσέπη του, δίπλα σ’ ένα σταυρό και, έτσι, ο διάβολος δεν μπορούσε να πάρει την κανονική του μορφή. Ύστερα από πολλά παρακάλια, όμως, ο Τζακ αποφάσισε να τον ελευθερώσει, αρκεί να τού έδινε την υπόσχεση ότι εκείνος δεν επρόκειτο να τον ενοχλήσει για ένα χρόνο και δεν θα διεκδικούσε την ψυχή του, όταν πέθαινε…
Έτσι, πέρασε ο ένας χρόνος κι ο διάβολος εμφανίστηκε ξανά την ώρα που ο Τζακ προσπαθούσε να κόψει ένα φρούτο από κάποιο δέντρο. Ζήτησε, λοιπόν, απ’ τον διάβολο ν’ ανέβει στο δέντρο και να τού κόψει ένα φρούτο. Εκείνος ανέβηκε κι ο Τζακ γρήγορα – γρήγορα σκάλισε ένα σταυρό στον κορμό του δέντρου. Ο διάβολος ήταν παγιδευμένος. Δεν μπορούσε να κατέβει. Γι’ αυτό παρακάλεσε τον Τζακ να τον ελευθερώσει και τού υποσχέθηκε ότι δεν θα τον ενοχλήσει για δέκα ολόκληρα χρόνια. Έτσι, ο Τζακ τον ελευθέρωσε.
Πέρασαν αρκετά χρόνια κι ο Τζακ πέθανε. Πήγε στον παράδεισο, όμως ο Θεός δεν τον δέχτηκε, καθώς ο Τζακ ήταν έναν άνθρωπος μίζερος και κακός. Έτσι, τον έστειλε στην κόλαση. Όμως ούτε ο διάβολος τον ήθελε και τού θύμισε την υπόσχεση που τού είχε δώσει παλιότερα. Είπε, λοιπόν, στον Τζακ να φύγει. Όμως, ο Τζακ τον ρωτάει: “Πώς θα φύγω; Έξω έχει σκοτεινιά“. Κι ο διάολος πήρε ένα αναμμένο κάρβουνο και τού το έδωσε, για να πορευθεί μέσα στην νύχτα. Ο Τζακ τότε έβγαλε ένα ραπάνι (που πάντα κουβαλούσε μαζί του, καθώς ήταν ένα απ’ τα πιο αγαπημένα του φαγητά), το χάραξε κι έβαλε μέσα το κάρβουνο. Από τότε περιπλανιέται στον κόσμο μην μπορώντας να βρει κάποιο μέρος, ώστε ν’ αναπαύσει την ψυχή του.
Έτσι, κάθε Halloween, οι Ιρλανδοί σκάλιζαν κολοκύθες, ραπάνια, πατάτες, έβαζαν μέσα ένα κερί και τα τοποθετούσαν κοντά σε παράθυρα, ώστε να κρατάνε μακριά τα κακά τα πνεύματα και, κυρίως, το πνεύμα του τσιγκούνη και πειραχτήρι Τζακ.
“Τrick or Τreat”; Εσείς επιλέγετε!
Τα παιδιά, λοιπόν, ντυμένα με τις στολές τους γυρνάνε με σακούλες ή κουβαδάκια για “trick or treat” (πείραγμα ή καλόπιασμα). Η παράδοση αυτή έχει τις ρίζες απ’ τις εποχές που οι ένοικοι του σπιτιού άφηναν κεράσματα με ζάχαρη, για να καλοπιάσουν τα πνεύματα του κάτω κόσμου. Ορισμένοι, μ’ έντονη διάθεση του κατεργάρη, επιχειρούσαν να τρομάξουν τους κατοίκους ντυμένοι με στολές σαν φαντάσματα κ.α. Και, έτσι, φτάνουμε στο σήμερα! Όπου τα πιτσιρίκια βρίσκουν την ευκαιρία να γεμίσουν τις σακούλες τους με όσα περισσότερα γλυκά μπορούν, αν οι άνθρωποι πίσω απ’ τις πόρτες τους θέλουν ν’ αποφύγουν το “trick”!
Άλλα συναφή έθιμα…
Το “Apple bobbing“, γνωστό και ως “bobbing for apples”, είναι ένα παιχνίδι που παίζεται συχνά την βραδιά του Halloween. Το παιχνίδι παίζεται γεμίζοντας μια μπανιέρα ή μια μεγάλη λεκάνη με νερό και μήλα τα οποία επιπλέουν στην επιφάνεια. Στην συνέχεια, οι παίκτες (συνήθως παιδιά) προσπαθούν να πιάσουν ένα με τα δόντια τους. Τα χέρια είναι συχνά δεμένα πίσω απ’ την πλάτη, για ν’ αποφευχθεί η εξαπάτηση. Στη Σκωτία, αυτό μπορεί να ονομαστεί “dooking” (δηλαδή, πάπια). Στην βόρεια Αγγλία το παιχνίδι ονομάζεται “apple ducking ή duck-apple”. Στην Ιρλανδία το “Snap Apple Night” είναι συνώνυμο του Halloween. Μια άλλη παραλλαγή περιλαμβάνει την χρήση του στόματος, ώστε αυτός που παίζει να ρίξει ένα πιρούνι από πάνω με σκοπό να “πιάσει” το μήλο.
Σ’ ελάχιστες μικρές πόλεις και χωριά κρατάνε, ακόμη, το έθιμο των “Soul Cakes”. Η παράδοση της προσφοράς “κέικ ψυχής” γιορταζόταν στην Βρετανία και την Ιρλανδία κατά τον Μεσαίωνα. Στα παλιά χρόνια, οι φτωχοί κι άποροι γυρνούσαν από σπίτι σε σπίτι σ’ αναζήτηση τροφής. Κάποιοι πιο ευκατάστατοι τούς έδιναν “Soul Cakes”, με την υπόσχεση της προσευχής για τους κατοίκους του άλλου κόσμου. Τα κέικ, συνήθως, γεμίζονται με μπαχάρι, μοσχοκάρυδο, κανέλα, τζίντζερ, σταφίδες και πριν το ψήσιμο καλύπτονται με το σημάδι ενός σταυρού που σημαίνει ότι αυτά προορίζονται για ελεημοσύνη.
